Англи хэлний дVрмийн эмхтгэл (English grammar)

·         Тухайлах ялгац гишVVн (The definite article)

·         Эс тухайлах ялгац гишVVн (The indefinite article)

·         Нэр Vг (Nouns)

·         Хавсрал нэр (Adjectives)

·         Vйл хавсрал (Adverbs)

·         Тооны нэр (Numerals)

·         Биеийн төлөөний нэр, хамаатуулах төлөөний нэр, эгэх ба хVч нэмэгдVVлэх төлөөний нэр (Personal, possessive, reflexive and emphatic pronouns)

·         Vйлдэх төлөөний нэр (Reciprocal pronouns)

·         Заах төлөөний нэр (Demonstrative pronouns)

·         Асуух төлөөний нэр (Interrogative pronouns)

·         Холбох болон нэгтгэх төлөөний нэр (Relative and conjunctive pronouns)

·         ТодорхойгVй төлөөний нэр (Indefinite pronouns)

·         Жирийн Vйл Vг (Ordinary verbs)

·         Туслах Vйл Vг (Auxiliary verbs)

·         Баймж Vйл Vг (Modal verbs)

·         Vйл Vгийн цагууд (The tenses of the verb)

·         Vйл Vгийн цаг зохицох ёс (Sequence of the tenses)

·         Vйл Vгийн төлөвVVд (The moods of the verb)

·         Vргэлжлэх цагийн хэлбэрVVд (The progressive forms)

·         Дадал зуршлыг илэрхийлэх нь (Expression of habit)

·         ИдэвхгVй хэв (The passive voice)

·         to - гVй эс тухайлах төлөв (Infinitive without to)

·         to - тэй эс тухайлах төлөв (Infinitive with to)

·         Эс тухайлах төлөвийн тусгай хэрэглээ (Special use of the infinitive)

·         Эс тухайлах төлөвтэй тусагдахуун (Accusative with infinitive)

·         Эс тухайлах төлөвтэй нэрлэхийн тийн ялгал (Nominative with infinitive)

·         Vйлт нэр (The gerund)

·         Нөхцөлт Vйл Vг (The participles)

·         Тусах, эс тусах, эгэх Vйл Vгс (Transitive, Intransitive, reflexive verbs)

·         Хэлц Vйл Vг (Phrasal verbs)

·         Угтвар Vг (The prepositions)

·         Холбоос Vг (The conjunctions)

·         ДVрэм бус Vйл Vг (Irregular verbs)

 ТУХАЙЛАХ ЯЛГАЦ ГИШVVН (THE)

(The definite article)

1.    the [ќЊ] : гийгVVлэгчээр эхэлсэн Vгийн өмнө : the book, the boy, the lady, the university, the union

2.    the [ќi] : эгшгээр эхэлсэн нэрийн өмнө : the American, the animal; мөн Vл дуудагдах h-ээр эхэлсэн Vгийн өмнө : hour, honour, honest; эхний Vе нь өргөлтгVй Vгийн h-ийн өмнө: the horizon тус тус хэрэглэгдэнэ.

I . Тухайлах ялгац гишVVн хэрэглэх тохиолдлууд

·         ЗVг чиг заасан : towards the North, in the North, гэвч: from north to south, from east to west гэх мэт тохиолдолд хэрэглэхгVй.

·         Газар орон болон арлын нэр олон тоонд : the East-Indies, the Netherlands, the Hebrides.

·         Гол мөрөн, нуур, далай, тэнгис, уулс олон тоонд : the Thames, the Atlantic, the Alps

·         Орчлонд ганц юмны нэрийн өмнө : the moon - сар, the earth - дэлхий, the sun - нар.

·         Өмнө нь дурдсан зVйлээ дахин давтах Vед : I bought a postage stamp yesterday. The stamp is very interesting.

·         Улс орны нэр нь republic, union, kingdom, states гэсэн Vгтэй бол : The United states of America - АНУ

·         Ямар нэг бVлэг юмыг ерөнхийд нь нэрлэх Vед : the English - англичууд, the old - хөгшчVVл, the wolf - чоно.

·         Нэр Vгийг тодотгож байгаа дэс тооны өмнө : the first week - эхний долоо хоног, the second floor - гуравдугаар давхар.

·         Хавсрал нэрийн давуу зэргийн өмнө : the highest mountain in the world - дэлхийн хамгийн өндөр уул.

·         Нэг гэр бVлийг бVхэлд нь нэрлэх Vед : the Smiths - Смитийнхэн

·         Сонин, найрал дуу, оркестр, поп хамтлагийн нэрийн өмнө : the Daily News, the Bach Choir, the Beatles

Сануулга : all, both, half, double, quite, twice - ын ард нь "the" байна. all the world, double the sum, all the money.

II . Тухайлах ялгац гишVVнийг орхих тохиолдлууд

·         Оноосон нэр (мөн poor, old, little, good, saint -тай) бол: poor Peter, little John

·         Цол хэргэм ураг төрлийн нэр бол : Аdmiral Nelson, King Richard, Queen Elizabeth, Uncle Sam, Dr.Miller
гэвч : the Queen of England гэх Vед хэрэглэнэ.
Санамж : Англи цол хэргэм биш бол the авна : emperor, czar, archduke, elector : the Emperor William, the Czar Peter I

·         Улс болон хотуудын нэр бол: Switzerland, Turkey, London,
гэвч : the London of today - гэх Vед хэрэглэгдэнэ.

·         Mount- , cape- , lake- , harbour- , bay- тай оноосон нэр байвал : Mount Everest, Cape Trafalgar, Lake Geneva, New York Harbour, Hudson Bay,
гэвч : the Cape of Good Hope гэх Vед хэрэглэгддэг.

·         Гудамж, талбай, гVVр, барилга оноосон нэртэй бол : Oxford street, Trafalgar square, Windsor castle, London bridge.

·         Тоолж Vл болох ерөнхий нэрийн өмнө : life, death, love, Earth, Heaven, Hell ; He was weary of life.
гэвч : the life of the whole nation гэх Vед ялгац гишVVн авна.

·         Нэр Vгийн өмнө тооны нэр, төлөөний Vг орвол : two boys, his friend, this room, some apples.

·         Church, school, college, prison, bisiness, chapel, hospital, market, sea, table, town, work, bed гэх мэт Vгс нь ерөнхий утгаар хэрэглэгдвэл : church is over, school begins, he was sent to prison, go to bed.
гэвч : тодорхой утгатай бол ялгац гишVVн хэрэглэгдэнэ : The school is near the church. - Сургууль сVмийн хажууд байдаг.

·         Материалын нэр : coal, iron , wood, gold : coal is important for export,
гэвч : the coal of Wales (Уэльсийн нVVрс) гэх мэтээр хэрэглэх нь бас бий.

·         Нэр олон тоонд байвал : cats, mice, dogs, birds : swallows are pretty birds.
гэвч : the swallows of this summer - энэ зуны хараацайнууд гэхчилэн ялгац гишVVн хэрэглэх тохиолдлууд байна.

·         Улирал, сар, өдөр : summer, March, Sunday : on Monday, in Winter, in April, at Christmas
гэвч : the last Sunday in August. гэх Vед хэрэглэнэ.

·         Шинжлэх ухааны тусгай салбарын нэрийн өмнө :
My brother studies algebra. - Ах маань алгебр судалдаг.
Photography is my hobby. - Фото зураг бол миний хобби.

Сануулга : "of"- ын тусламжтайгаар холбогдсон буюу тVVнтэй адил бVх тохиолдолд ялгац гишVVн авна.
the Cape of good Hope, The England I know is different from . . .

 

 

 

 

 

 

 

 

ЭС ТУХАЙЛАХ ЯЛГАЦ ГИШVVН (А, AN)
(The indefinite article)

1.    a : гийгVVлэгчээр эхэлсэн Vгийн өмнө : a boy, a lady, a European

2.    an : эгшгээр эхэлсэн Vгийн өмнө : an animal, an english book,
мөн Vл дуудагдах h-ээр эхэлсэн Vгийн өмнө : an hour, an heir, an honour
эхний Vе нь өргөлтгVй Vгийн h-ийн өмнө : an historian

·         Анх яригдаж байгаа ба зөвхөн ганц тоонд байгаа тоологдох нэрийн өмнө : I have a pen. I see a dog.

·         Нэг төрөл зVйлийн юмыг нөгөөгөөс нь ялгахын тулд : a dof is domestic animal. ("нохой" гэсэн ерөнхий утгаар)

·         Мэргэжил, Vндэстэн, шашинтан бол : my brother is a painter, he is an englishman, she became a Protestant
гэвч : the title of (doctor), the rank of (general), the dignity of (senator)-ийн дараа эс тухайлах ялгац гишVVнгVй байна.

·         Хэмжээ, жин, цаг, тоолол бол : four shillings a yard, sixpence a pound, twice a year, four times a day

·         Тоо хэмжээ заасан тодорхой Vгийн өмнө : a million, a thousand, a dozen, a couple, a little

Санамж : "а" - нь half, such, quite, many (зарим нэг), rather, what - ийн ард байна : half a dozen - 6 ширхэг, such a good story - тийм сайн өгVVллэг.
"а" - нь as, so, too, how, however - ээр холбогдсон хавсрал нэрийн ард байна : as good a swimmer as I am - над шиг сайн сэлдэг хVн ; to heavy a weight - дэндVV хVнд жин ; too difficult a task - маш хэцVV даалгавар

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

НЭР VГ (The noun)

I . ХVйс : ДVрмийн хVйс = Байгалын хVйс

а . ХVн ба эд зVйл

Эр хVйсийн хVн, амьтан эр хVйсийн төлөөний Vг авна	he	him	his	he met his friend
Эм хVйсийн хVн, амьтан эм хVйсийн төлөөний Vг авна	she	her		she saw her friend
Эд зVйлс болон хийсвэр зVйлс эрс хVйсийн төлөөний Vг авна	it	its		the book is in its place

б . Амьтан

Амьтны нэр ерөнхийдөө эрс хVйс авна : The lion licked its paw.
гэвч : Гэрийн тэжээмэл болон Vлгэрийн амьтан гол төлөв хVйсээр ялгагдана.
эр хVйсийн (хVчтэй) амьтан = эр хVйс : the dog, his name
эм хVйсийн (сул дорой) амьтан = эм хVйс : the cat, she is dead

Зарим нэр Vг "-ess" төгсгөл авч эм хVйс VVсгэдэг. Жишээлбэл : actor - actress, host - hostess, prince - princess, waiter - waitress, lion - lioness, duke - duchess

Санамж : Хөлөг онгоц, улс орон болон хотын нэр гол төлөв эм хVйсийг хэрэглэдэг : the 'Atlantic' lost her crew, England and her dominions

II . Нэр Vгийн олон тоо VVсгэх

Singular + s : dog - dogs, friend - friends
ДVрмийн олон тоо VVсгэхдээ ганц тоон дээр "-s" залгадаг. Жишээлбэл : leg -legs, wall - walls, tree - trees, table - tables.

Нэр Vгийн төгсгөл нь дараах байдалтай бол :

·         s, ss, x, z, ch, sh, tch, бол "-es" залгана. Жиш : ass - asses, box - boxes, church - hurches

·         гийгVVлэгч + y бол "-ies" залгаж олон тоо VVсгэнэ. Жиш : baby - babies

·         fe, f бол "-ves" залгана. Жиш нь : wife - wives, knife - knives, wolf - wolves гэх мэт. Гэвч : chief - chiefs, roof - roofs гэж VVсдэгийг анхаар.

·         о - бол "- oes" : hero - heroes, potato - potatoes. Гэвч зарим гадаад Vгэнд : photo - photos, piano - pianos, radio - radios гэсэн байдлаар VVсдэг.

Yл өөрчлөгдөх Vгс

·         зарим шувуу, амьтан : sheep - хонь, deer - буга, swine - гахай, fish - загас, fruit - жимс, grouse - ятуу.

·         зарим загас : trout - хулд, salmon - салмон, carp - мөрөг, pike - цурхай гэх мэт. Гэвч herring, -s = май, eel, -s = могой загас гэж VVсдэг Vгс ч байдаг.

·         яс Vндэс, оршин суугчдын нэр : Japanese, Swiss, Vietnamese

ox, child, brother гэсэн Vгс бол -(r)en төгсгөл авна : ox - oxen, child - children, brother - brethren

Зарим нэр Vг Vндсээрээ өөрчлөгдөж олон тоо VVсгэдэг. Жишээлбэл : man - men, woman - women, foot - feet, tooth - teeth, goose - geese, mouse - mice, person -people, louse - lice

Санамж : man - тэй холбогдсон нэр Vгс олон тоон дээр : gentleman - gentlemen, Frenchman - Frenchmen гэх мэтээр хувирна.
Гэвч : German, -s; Roman, -s; Norman, -s гэх мэт Vгс шууд "-s" залгаснаар олон тоо болно.

Зарим нэг хийсвэр (Abstract) болон хам нэр (Collective) зөвхөн ганц тоонд байна. Жиш :
advice - зөвлөлгөө, business - ажил хэрэг, furniture - мебель, knowledge - мэдлэг, merchandise - эд бараа, progress - хөгжил дэвшил гэх мэт.

Санамж : Хоёроос дээш хэсэгтэй зVйлс зөвхөн олон тоонд байдаг : scissors - хайч, tongs - бахь, spectacles - нVдний шил , lungs - уушиг, trousers - өмд, scales - жин хэмжVVр,
These spectacles are strong. - Энэ нVдний шил бөх.

Анхаар! : Vйлийн эзэн олон тоонд байвал хувцас болон биеийн хэсгийн нэр олон тоонд байна.
They came in with their hats on their heads - Тэд орж ирэхдээ малгайтайгаа байсан.

III . Тийн ялгал (The case)

Нэрлэх (Normative) = (the, a, an)
Хамаатуулах (Genitive - угтвар Vгт хамаатуулах) =of (the, a, an)
Өгөх орших (Dative - угтвар Vгт өгөх орших) = to (the, a, an)
Заах (Accusative) = (the, a, an)

Англи хэлэнд угтвар Vгт хамаатуулахаас гадна мөн Саксоны хамаатуулах гэж байдаг ба энэ нь нэр Vгийн ганц тоонд 's, олон тоонд s' -ийг залгаж хэрэглэдэг. Хэрэглэх тохиолдолууд :

·         ХVн амьтанд хамаарагдах зVйлийн тухай ярихдаа : Jack's blue book. they boys' book

·         Эд зVйл болон цаг хугацаа, газар орон, тоо хэмжээний тухай ярихдаа : a week's holiday, a month's stay, a mile's walk, at arm's length, a stone's throw

·         Ярианы хэллэгт : for Heaven's sake - бVх гэгээн хутагтын төлөө, for God's sake - бурхны тусын тулд, for goodness' sake - сайн сайхны төлөө

Санамж : Хэрэв Саксоны хамаатуулахад house, shop, church, practice гэсэн Vгс байвал орхиж бичнэ.
I am at my uncle's (house). - Би эгчийндээ (гэрт) байна. at the doctor's (practice) - эмчийн дадлагад

Өгөх оршихын тийн ялгал нь Заахын тийн ялгалын өмнө байрлавал to - гVй орно.

ӨгVVлэгдэхVVн	ӨгVVлэхVVн	Өгөх орших	Заах
We	gave	the beggar	a penny	Бид гуйлгачинд нэг пенни өгсөн
I	sent	you	some books	Би чамд хэдэн ном илгээсэн

Угтвар Vгт Өгөх оршихын тийн ялгал : Өгөх оршихын тийн ялгал нь Заахын тийн ялгалын дараа байрлавал to - тэй орно.

ӨгVVлэгдэхVVн	ӨгVVлэхVVн	Заах	Угтвар Vгт Ө.о.тя
We	Gave	a penny	to the beggar
I	Sent	some books	to you(and not to him)

Өгөх оршихын тийн ялгал нь зарим Vйл Vг болон хавсрал нэрийн дараа Заахын тийн ялгалын өмнө to - тэй байдаг. Жишээлбэл :

english	mongolian	english	mongolian	english	mongolian
to add	-д нэмэх	to reply to	-д хариулах	cruel to	харгис зэрлэг
to listen to	чагнах, сонсох	to happen to	-д болох тохиолдох	just to	шударга
to declare, explain to	-д мэдэгдэх тайлбарлах	to say to	хэлэх, ярих	polite to	эелдэг, найрсаг
to mention to	дурдах сануулах	kind to	нөхөрсөг, эелдэг

Өгөх оршихын тийн ялгал нь зөвхөн Заахын тийн ялгалын утга агуулж байгаа Vйл Vгэнд холбогддог. Гол хэрэглэдэг Vйл Vгс нь :

english	mongolian	english	mongolian	english	mongolian	english	mongolian
to give	өгөх	to bring	авчрах	to forgive	уучлах	to tell	хэлэх
to lend	зээлVVлэх	to take	-д аваачих	to cost	Vнэтэй байх	to write	бичих
to offer	санал тавих	to send	-д илгээх	to owe	өртэй байх	to sell	худалдах
to promise	амлах	to fetch	авчрах	to pay	төлөх	to show	VзVVлэх

Санамж : Заахын тийн ялгал "it" - нь биеийн төлөөний Vгийн Өгөх оршихын тийн ялгалын өмнө байрлана :
give it me - VVнийг надад өгөөч ; bring it us - VVнийг бидэнд авч ирээч

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ХАВСРАЛ НЭР (The adjective)

Тэмдэг нэр буюу хавсрал нэр нь байнга өөрчлөгддөггVй. The great poets of England - Английн их найрагчид. гэх мэт

I . Хавсрал нэрийн харьцуулалтын зэрэг (Degrees of Comparison of the Adjective)

	Зөвшөөх (positive)		Харьцуулсан(comparative)		Давуу (superlative)
Богино Vет			- er		- est
	long	урт	longer	арай урт	the longest	хамгийн урт
	large	том	larger	арай том	the largest	хамгийн том
Олон Vет			more		most
	beautiful	гоё	more beautiful	илVV гоё	the most beautiful	хамгийн гоё
ДVрэм бус	good	сайн	Better	илVV сайн	the best	хамгийн сайн
	bad	муу	worse	бVр муу	the worst	хамгийн муу

Жич : Давуу зэрэгт хавсралт нэрийн өмнө тухайлах ялгац гишVVн "the"-г хэрэглэнэ.

·         Богино Vет хавсрал нэрэнд : а ) нэг Vет хавсрал нэр b ) хоёрдугаар Vе дээрээ өргөлттэй хавсрал нэр : (polite - politer - the politest , severe - severer - the severest) болон гийгVVлэгчийн дараа -y, -le, -er, - ow, - some -ээр төгссөн хоёр Vет хавсрал : happy - happier - the happiest, clever - cleverer - the - cleverest .

·         Олон Vет хавсрал нэрэнд : a ) эхний Vедээ өргөлттэй хоёр Vет хавсрал нэр : cautious - more cautious - the most cautious, useful - more useful - the most useful. b ) олон Vет хавсрал нэр болон хавсрал нэрийн VVргээрх нөхцөл Vйл VгVVд : interesting - more interesting - the most interesting, delighted - more delighted - the most delighted.

Хавсрал нэрээс харьцуулалтын зэрэг VVсгэх бичлэгийн дVрэм :

·         "e" - ээр төгссөн бол гээж -er, -est залгана. Жиш : fine - finer - finest, polite - politer - politest

·         Vгийн эцэст гийгVVлэгчийн дараа "y" байгаа бол "y" - нь "- i -" болно. Жиш : dry - drier - driest, happy - happier - happiest.

·         Vгийн эцэст дан гийгVVлэгч байх, эцсийн гийгVVлэгчийн өмнө богино эгшиг байх, Vгийн эцсийн Vе өргөлттэй байх тохиолдолд эцсийн гийгVVлэгчийг давхар бичдэг. Жиш : big - bigger - biggest, hot - hotter - hottest, fit - fitter - fittest.

Дараах хавсрал нэрVVд хавсрал нэрийн зэргийг хоёр хэлбэрээр VVсгэхдээ өөр өөр утга агуулдаг.

 

Зөвшөөх	Харьцуулсан зэрэг	Давуу зэрэг	Илэрхийлэх утга	Хэрэглэх жишээ
late	later	latest	Цаг хугацаа	I'll see you later - Би чамтай дараа уулзана. the latest paper - сVVлчийн баримт
	latter	last	дэс дараа	the latter sentence - дараачийн өгVVлбэр, (the) last time - сVVлчийн удаа
far	farther	farthest	орон зайн	the farthest way - хамгийн хол зам
	further	furthest	дVрслэл	without frther delay - цаашид саатахгVйгээр
old	older	oldest	насны ялгаа	he is older than I - тэр надаас ахмад, the oldest tree - хамгийн хөгшин мод
	elder	eldest	зөвхөн хамаатан садны насны ялгаанд тодотголын VVргээр	my elder brother - миний ах, his eldest son - тVVний том хVV
near	nearer	nearest	орон зайн	the nearest way to the station - буудал хVрэх хамгийн дөт зам
	next		цаг хугацаа болон дэс дараа	next month - дараагийн сар. the next stop - дараагийн буудал
little	smaller	smallest	жижиг гэсэн хэмжээ	the smallest room - хамгийн жижиг өрөө
	less	least	бага гэсэн хэмжээг	he drinks less wine than milk - тэр сVVг бодвол дарс бага уудаг

II . Харьцуулсан хам бVтэц

·         Ижил байдал : as - as : my sister is as big as I am - миний эгч над шиг том.

·         Ижил биш байдал : not so - as (эсвэл not as - as) : he is not so (not as) tall as his brother - тэр ах шигээ тийм өндөр биш

·         эсвэл харьцуулсан зэрэг (comparative) + than : he is bigger than his brother - тэр ахаасаа илVV том юм.

·         the - the : the further they went the worse the road was - цааш явах тутам зам муудсан.

·         the less - the less : the less you work, the less you will earn - чи бага ажиллах тусам бага мөнгө олно.

Санамж :
the former - өмнөх нь, эхнийх нь
the same the - . . . шиг адилхан
the latter - . . . сVVлчийнх нь
other than - . . . -с өөр, . . . -с ондоо

III . Хавсрал нэр нэрших нь (Substantivization of adjectives)

Хэсэг бVлэг хVмVVсийг нас, Vндэс угсаа, бие бялдар, хөрөнгө чинээ гэх мэт онцлог шинж чанараар нь нэрлэхдээ хавсрал нэрийг ерөнхий буюу хийсвэр нэрийн VVргээр the - ийн хамт хэрэглэдэг ба олон тоонд хувирдаггVй.

the good	сайчууд	Хавсрал нэрээс VVссэн ерөнхий нэр Vгээс онцолж тодорхой бVлэг хVн, хэн нэг хVнийг нэрлэхдээ man / woman, boy / girl, gentleman / lady, person / people гэх мэт төлөөний Vг хэрэглэдэг. Жиш : the blind women, the poor person, poor people . . . гэх мэт
the blind	хараагVйчVVд
the poor	ядуучууд

"-sh", "-ch'' - ээр төгссөн яс Vндэс заасан Vгс нь олон тооны хэлбэрт хувидаггVй ба эдгээрээс тодорхой нэг хVнийг яс Vндсээр нь онцлохдоо man / woman, gentleman / lady - ийн тусламжтайгаар нэрлэдэг.
Жиш : the English - an Englishman, the French - a French lady, the Scotch - two Scotchmen, the Dutch some Dutchmen
Зарим яс Vндэс заасан Vгс нь олон тооны хэлбэрт байдаг. Жиш : (the) Americans, (the) Germans, (the) Russians

IV . Хавсрал нэрийг хэрэглэх хэлбэр

1.    Хавсрал нэр нь нэр Vгийн өмнө орж тодотголын VVрэг (attributive use) гVйцэтгэнэ. Жиш : This is an interesting book. - Энэ бол сонирхолтой ном. They live in the old house. - Тэд хуучин байшинд амьдардаг.

2.    Хавсрал нэр нь Vйл Vгийн ард орж өгVVлэхVVний хэрэглээ (predicative use) болдогв Жиш : This book is interesting. - Энэ ном сонирхолтой. Their house is old. - Тэдний байшин хуучин.

 

 

 

 

 

 

 

 

VЙЛ ХАВСРАЛ (Adverb)

Дайвар Vг буюу хавсрал нь Vйлийн шинж чанар, байр, байдал, цаг хугацаа, зэрэг, давтамжийг заадаг.

I . Vйл хавсрал VVсгэх хэлбэр

Adjective + ly = Adverb , Хавсрал нэрэнд ихэвчлэн "- ly" залгаж VVсмэл Vйл хавсрал VVсгэдэг ба дараах дVрмийг баримтлана.

1.    Хоёр ба тVVнээс дээш Vетэй хавсрал нэрийн сVVлийн гийгVVлэгч + "- y" бол "-y"-ийг "-i" -ээр солино. Жиш : happy - happily, easy - easily.

2.    Нэг Vетэй хавсрал нэрийн "-y" -ийг хэвээр хадгалж болно. dryly ба drily,
жич : gay - gaily байх тохиолдол бий.

3.    Дараах VгVVдийн -e төгсгөлийг гээнэ. true - truly, whole - wholly, due - duly, noble - nobly

4.    full - fully

5.    хавсрал нэр нь "- ic" төгсгөлтэй бол "- ally" -г залгаж VVсгэнэ. Жиш : fantastic - fantastically, diplomatic - diplomatically

Анхаар! Хавсрал нэр нь "-ly" төгсгөлтэй бол in a . . . manner (way) бVлэг Vгс ашиглан сольж болно. Жиш : in a friendly manner; in a lovely way

Хавсрал нэр болон Vйл хавсралын адил хэлбэрVVд байдаг. Жишээ нь цаг хугацааг заахад "-ly" : early, daily, weekly, monthly, yearly . . . гэх мэт

Гэвч ижил хэлбэртэй боловч өөр өөр утга илэрхийлдэг. Жишээ нь

	pretty	only	still	very
Хавсрал нэр (adjective)	хөөрхөн	цорын ганц	нам гVм	жинхэнэ, Vнэн, яг
Vйл хавсрал (adverb)	нэлээд	зөвхөн, ердөө	бас ч, арай ч	тун, маш, их

Зарим "-ly" дагавар авч VVссэн Vйл хавсрал Vндсэн утгаа гээдэг тохиолдол бий. Жиш : hardly - чVV чамай, арай ядан ; nearly - бараг, шахуу

Санамж : " маш их" = very - нь хавсрал нэр болон Vйл хавсралын өмнө хэрэглэгддэг : very good, very badly,
(very) much Vйл Vгэнд : I thank you very much.

Санамж : Хавсрал нэр (Adjective) нь Vйл хавсралын (adverb) оронд дараах байдлаар илэрхийлэгддэг : to work hard - их ажиллах, to walk slow - явган удаан явах, to talk loud (low) - чанга ярилцах, to spell right (wrong) - зөв (буруу) дуудах, to feel happy - аз жаргалыг мэдрэх, to stop short - тVр зогсох

II . Vйл хавсралын харьцуулалтын зэрэг
(Degrees of Comparison of the adverb)

1.    Олон Vет харьцуулалтын зэрэг : ("-ly" -ээр VVссэн бVх Vйл хавсрал "more, most" - ийг авч)
brightly - more brightly - most brightly ; slowly - more slowly - most slowly

2.    Богино Vет харьцуулалтын зэрэг : ("-ly" залгаж VVсээгVй буюу Vндсэн Vйл хавсрал "-er, est" авч)
soon - sooner - soonest ; often - oftener - oftenest ; early - earlier - earliest

3.    ДVрэм бус харьцуулалтын зэрэг :
well - better - best ; badly - worse - worst ; little - less - least ; much - more - most
late - latter - last ; far - farther (further) - farthest (furthest) ; near - nearer - nearest (next)

III. Vйл хавсралыг хэрэглэх хэлбэр

Vндсэн дVрэм : Vйл хавсрал нь хэзээ ч өгVVлэхVVн болон тусгагдахууны хооронд байрладаггVй.

ӨгVVлбэрт байрлах дVрэм :

1.    Өргөлттэй Vйл хавсрал (байрлал, тодорхой цаг заасан Vйл хавсрал болон байдал заасан өргөлттэй Vйл хавсрал) нь өгVVлбэрийн эхэнд буюу эцэст байрлана. (өргөлт анхаар!) Жишээ нь :
Байрлал заасан : in 1999 we went to London
Тодорхой цаг заасан : I met him yesterday.
Байдал заасан : We thanked him heartily

2.    ӨргөлтгVй Vйл хавсрал (тодорхой бус цаг заасан Vйл хавсрал болон байдал заасан өргөлтгVй Vйл хавсрал) нь жирийн одоо цаг бол Vйл Vгийн өмнө, нийлмэл цаг бол эхний туслах Vйл Vгийн ард байрлана. Жишээ нь :
Тодорхой бус цаг : She allways heard the child cry. - Тэр хVVхэд уйлахыг Vргэлж сонсдог байсан.
I have often been in America - Би дандаа Америкт байсан
Байдал заасан : I did not quite understand you. - Би таныг ердөө ойлгонгVй.

3.    ӨгVVлбэрт олон Vйл хавсрал байх бол байрлал нь : Байдал + байр + цаг гэсэн дараалалтай байна. Жишээ нь : We arrived safely in London yesterday.

 

 

 

ТООНЫ НЭР (The Numeral)

Vндсэн тооны нэр (Cardinal numerals)

1 -one, 2 - two, 3 - three, 4 - four, 5 - five, 6 - six, 7 - seven, 8 - eight, 9 - nine, 10 - ten,11- eleven, 12 - twelve, 13 - thirteen, 14 - fourteen,15 - fifteen, 16 - sixteen, 17 - seventeen, 18 - eighteen, 19 - nineteen, 20 - twenty, 21 - twenty one, 22 - twenty two, 30 - thirty, 40 - forty, 50 - fifty, 60 - sixty, 70 - seventy, 80 - eighty, 90 - ninety, 100 - a (one) hundred,101 - a (one) hundred and one, 200 - two hundred, 1000 - a (one) thousand, 2000 - two thousand, 100 000 - a (one) hundred thousand, 1 000 000 - a (one) million, 2 000 000 - two million(s)

Дэс тоо ба бутархай тоо (Ordinal numerals and Fractional numerals)

Ordinal numerals = Cardinal numerals + th : the hundredth . ДVрэм бус : first, second, third (1st, 2nd, 3rd)
Бичих Vед анхаар : five - fifth, eight - eighth, nine - ninth, twelve - twelfth, twenty - twenthieth гэх мэт.
Цаг тоолол : He was born on July 14th буюу on the 23rd of July ; Хаад ноёдын нэр : Elizabeth II - Elizabeth the second (уншихдаа)
Дэс тооны өмнө "the" тухайлах ялгац гишVVн авдаг. the first, the second, the eleventh, 101 - the hundred and first
Энгийн бутархай (Common Fractions): 1/2 a (one) half, 1/3 one third, 2/5 two fifths, 2.3/7 two and three sevenths
Аравтын бутархай (Decimal Fractions): 0.3 nought (zero) point three, 2.35 two point three five (thirty five)

Тоон Vйл хавсрал

Дэс дараа : эхлээд - дараа нь = first - then :
First he lived at home, then he went to England. - Эхлээд тэр гэртээ амьдарч байсан дараа нь Англи явсан.

Зөрчил : эхэндээ - сVVлдээ = at first - at last, at lenght :
At first I believed him, but at last I became distrustful. - Эхний удаа би тVVнд итгэсэн, харин эцэст нь итгэлгVй болсон.

БVртгэх : нэгдVгээрт = firstly буюу in the first place ; гуравдугаарт = thirdly буюу in the third place . . . ; тавын тооноос эхлээд зөвхөн in the fifth place гэх мэт. Жишээ нь : зургадугаарт = in the sixth place

Давтамж :	нэг удаа	=once	хэдэн удаа?	=how many times?	гурван удаа	three times (thrice)
	хоёр удаа	=twice	заримдаа, хааяа	=sometimes	дахин	once more

 

Хувилалт:	нэг дахин	=single	гурав дахин	=treble, threefould	100 дахин	=a (one) hundredfold
	хоёр дахин	=double	дөрөв дахин	=fourfold	олон дахин	=manifold гэх мэт

БИЕИЙН ТӨЛӨӨНИЙ НЭР, ХАМААТУУЛАХ ТӨЛӨӨНИЙ НЭР,
ЭГЭХ БА ХVЧ НЭМЭГДVVЛЭХ ТӨЛӨӨНИЙ НЭР
(Personal, Possessive, Reflexive and Emphatic Pronouns)

Биеийн төлөөний нэр		Хамаатуулах төлөөний нэр		Эгэх ба хVч нэмэгдVVлсэн т.н -self - дээр өргөлт авна.
Нэрлэх = өгVVлэгдэхVVн Nominative = Subject	Заах = Тусгагдахуун Accusative = Objective	I хэлбэр	II хэлбэр
I –би	me -намайг, надад	my - миний	mine - минийх	myself - (би) өөрийгөө, өөрөө
you – чи	you - чамайг, чамд, таньд, таныг	your - чиний, таны	yours - чинийх, таных	yourself - (чи, та) өөрийгөө, өөрөө
he - тэр (эрэгтэй)	him - тVVнийг, тVVнд	his - тVVний	his - тVVнийх	himself - өөрийгөө, өөрөө (эрэгтэй)
she - тэр (эмэгтэй)	her - тVVнийг, тVVнд	her - тVVний	hers - тVVнийх	herself - өөрийгөө, өөрөө (эмэгтэй)
it - энэ, тэр юм	it - тVVнийг, тVVнд, VVнийг, VVнд	its - VVний (эд зVйл)	its - VVнийх	itself - өөрийгөө, өөрөө (энэ, тэр юм)
we - бид, бид нар	us - биднийг, бидэнд, бид нарт	our - манай, бидний	ours - манайх, биднийх	ourself - өөрсдийгөө, өөрсдөө (бид)
you - та нар	you - та нарыг, та нарт	your - танай, та нарын	yours - танайх, та нарынх	yourselves - (та нар) өөрсдийгөө, өөрсдөө
they - тэд, тэд нар	them - тэднийг, тэд нарыг, тэдэнд	their - тэдний, тэд нарын	theirs - тэднийх, тэд нарынх	themselves - (тэд) өөрсдийгөө, өөрсдөө
one	one	one's	one's (own)	oneself

Сануулга : Биеийн төлөөний нэр нь
Өгөх оршихын тийн ялгалд заахын тийн ялгалын өмнө бол to -гVй : give me the book
Өгөх оршихын тийн ялгалд заахын тийн ялгалын дараа бол to -тэй : give the book to me

Төлөөний нэрийг өгVVлбэрт хэрэглэх нь :

Төлөөний нэрс	ГVйцэтгэх VVрэг		Жишээ
Биеийн	Нэрлэхийн т.я-д	өгVVлэгдэхVVн	I shall speak to him. - Би тVVнтэй ярина.
		өгVVлхVVн	That was he. - Тэр бол тэр байв.
	Заахын т.я-д	тусгагдахууны VVргээр	I shall speak to him. - Би тVVнтэй ярина.
Хамаатуулах	I хэлбэр нь	тодотголын VVргээр	Her paper was interesting. - ТVVний өгVVлэл сонирхолтой байсан
	II хэлбэр нь	өгVVлэгдэхVVн	My ruler is long yours is longer. - Миний шугам урт, чинийх бVр урт.
		өгVVлэхVVн	This car is his. - Энэ машин тVVнийх.
		тусгагдахуун	We haven't seen your paper, we have seen only theirs. - Бид чиний зохион бичлэгийг VзээгVй, зөвхөн тэд нарынхыг Vзсэн
Эгэх	тусгагдахууны VVргээр		I wash myself. - Би өөрийгөө угаадаг.
ХVч нэмэгдVVлэх	нэр Vг (төлөөний нэр)-ийн утгыг хVч нэмэгдVVлэх VVргээр		He himself saw it. - Тэр өөрөө VVнийг Vзсэн. He saw it himself. - Тэр VVнийг өөрөө Vзсэн.

 

 

 

VЙЛДЭХ ТӨЛӨӨНИЙ НЭР (Reciprocal pronouns)

each other - хэн хэнийгээ, one another - нэг нь нөгөөгөө, Жишээ нь :
They greeted each other. - Тэд бие биентэйгээ мэндлэв.
We know each other very well. - Бид бие биенээ тун сайн мэднэ.
The children look at each other in the mirror. - ХVVхдVVд толинд бие биенийгээ хардаг.

ЗААХ ТӨЛӨӨНИЙ НЭР (Demonstrative pronouns)

	Ойр	Хол
Ганц тоо	this - энэ	that - тэр
Олон тоо	these - эдгээр	those - тэдгээр

1.    ӨгVVлэгдэхVVний VVргээр : This was pleasant. - Энэ нь аятайхан байсан.

2.    ӨгVVлэхVVний хэсгийн VVргээр : It was that. - Энэ бол тэр байсан.

3.    Тусгагдахууны VVргээр : He likes this. - ТVVнд энэ таалагддаг.

АСУУХ ТӨЛӨӨНИЙ НЭР (Interrogative Pronouns)

Тийн ялгал	1. Нэр Vг			2. Хавсрал нэр
	ХVн	Эд зVйл	ХVн ба эд зVйл (сонголт, ангилалт)	ХVн ба эд зVйл
Нэрлэх	who? = хэн? Who can swim?	what? = юу? What is this?	which? = аль, ямар, хэн, юу? Which of you is ill?	what?,which?
Харъяалах	whose = хэний? of whom? = хэний тухай? 1. Whose book is this? 2. Of whom did you speak?	of what? = юуны тухай? Of what did you speak?	of which? = хэнийх, юуных? There were two accidents. Of which did you near?	what (which) boy? what (which) table?
Өгөх орших	to whom? = хэнд? To whom did you give?	to what? = юунд? To what does this refer?	to which? There are two teams, to which do you belong?
Заах	whom? = хэнийг? Whom did you call?	what? = юуг? What do you see?	which? Which do you like better, tea or coffee?

Санамж : Асуух төлөөний нэрэнд угтвар Vгс (Prepositions) орохдоо гол төлөв Vйл Vгийн ард байрлана :
Whom are you speaking of? - Чи хэний тухай ярьж байна.
What is he laughing at? - Тэр юуг шоолж байна?
What are you talking about? - Та юуны тухай ярьж байна.

ХОЛБОХ БА НЭГТГЭХ ТӨЛӨӨНИЙ НЭР
(Relative and conjunctive pronouns)

Тийн ялгал	ХVн дээр	Эд зVйлд	ХVн ба эд зVйл
Нэрлэх	who	which	that
Харъалах	whose, of whom	of which (whose)	(that - of)
Өгөх орших	to whom	to which	(that - of)
Заах	whom	which	that

 

Нэрлэх	who	my friend who made a trip to London	- Лондон руу аялсан миний найз
Харъяалах	whose	the girl whose father I know	- аавыг нь мэдэх охин
		the house whose walls are grey	- саарал ханатай байшин
	of whom	the boy of whom we spoke	- бидний ярьж байгаа хVV
Өгөх орших	to whom	the pupil to whom he gave the book	- тVVний номоо өгсөн сурагч
Заах	whom	the man whom I asked	- миний юм асуусан тэр эмэгтэй
Нэрлэх	which	the train which (that) arrived	- ирсэн галт тэрэг
Харъалах	of which	the house, the windows of which . . .	(ард нь Vргэлж тVVнтэй холбоотой Vг орно)
Өгөх орших	to which	the story to which we listened	- бидний сонссон тVVх
Заах	which	the things which (that) we need	- бидэнд хэрэгтэй зVйлс

Санамж : Холбох ба нэгтгэх төлөөний нэртэй хамт угтвар Vгс нь (Preposition) орохдоо Vйл Vгийн ард байдаг.
The man whom I was waiting for. - Миний хVлээж байгаа эрэгтэй.
The house, that I lived in. - Миний суудаг байшин.

that - зөвхөн тодотгол гишVVн өгVVлбэрт байдаг дараах тохиолдлуудад хэрэглэнэ.

1.    who, which-ын оронд :
Who was the man that you were talking of? - Чиний ярьж байсан эрэгтэй хэн бэ?
This is the bird (that) he caught. - Энэ бол тVVний барьсан шувуу.

2.    ТодорхойгVй төлөөний нэр (Indefinite pronouns) болон тооны ухагдахууны дараа : all, everything, something, anything, much, little, nothing, the same :
That is everything (that) I know. - Миний мэдэх бVх юм энэ.

3.    Ямар нэг юм онцлоход it is . . . , it was . . . -ын дараа :
It was the storm that destroyd the house. - Байшин нураасан юм шуурга байсан.

4.    Хэрэв төлөөний нэр нь хVн ба эд зVйлээс хамаарч байвал :
They talked about the natives and plants (that) they had found interesting. - Тэдэнд сонирхолтой санагдсан амьтан ургамалын талаар тэд ярилцсан.

Санамж : that -ийн өмнө хэзээ ч угтвар Vг байрладаггVй ба угтвар Vг нь Vйл Vгийн ард байрлана.
The train that I waited for arrived. - Миний хVлээж байсан галт тэрэг ирлээ.

Анхаар : Хэрэв тодотгол гишVVн өгVVлбэрт тусгагдахуун юм уу Vйл хавсрал байвал холбох ба нэгтгэх төлөөний нэрийг гээж болдог.
This is the boy (whom) Iike best. - Надад хамгийн их таалагддаг хVV бол энэ.
The house (that) we live in. - Бидний амьдардаг байшин.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ТОДОРХОЙГVЙ ТӨЛӨӨНИЙ НЭР
(Indefinite pronouns)

some = зарим, хэд, жаахан, ямар нэгэн бага зэрэг (тооны нэрийн өмнө)

1.    хэмжээ хязгаар илэрхийлэхэд хэрэглэгддэг: We had some books. - Бидэнд хэдэн ном байлаа.

2.    Зөвшөөрсөн хVVрнэх өгVVлбэртхэрэглэгддэг: In the evening we had some tea. - Орой бид цай уусан.

any = ямар нэгэн, дурийн, альч

1.    Vнэхээр биш, хэдийд ч байхыг бага зэрэг илэрхийлдэг: You may come at any time. - Та хэзээ ч ирж болно.

2.    a) асуух өгVVлбэрт: Do you see any mistakes? - Та ямар нэгэн алдаа хардаг уу?
b) VгVйсгэсэн өгVVлбэрт: No, I do not see any mistakes. - VгVй, би ямарч алдаа хардаггVй.
c) болзох өгVVлбэрт: If you see any mistakes ... - Хэрэв та ямар нэгэн алдаа харвал ...

3.    зөвшөөрөх өгVVлбэрт "ямар нэгэн" гэсэн утга гаргахад: Give me any book. - Надад ямар нэгэн ном өгөөч.
Мөн some болон any-гээр нийлмэл Vг бVтээдэг.
someone, somebody - хэн нэгэн, зарим хVн; something - нэг юм, ямар нэг юм; somewhere - хаа нэг газар, ямар нэг газар, хаан ч; anyone, anybody - ямар нэг хVн, хэн ч; anything - ямар нэг, аливаа юм, юм; anywhere - хаа нэгтэй, хаа нэг газар, хаана ч, хаашаа ч

each = нэг бVр, тус бVр, тутам, бVр (хVн, юм нэг бVрийг тусад нь авч Vзэхэд хэрэглэдэг)

·         хавсрал нэрийн VVргээр: Each player did his best - Тоглогч бVр чадах бVхнээ хийсэн

·         нэр Vгийн VVргээр: Each of them did his best - Тэд бVгд чадах бVхнээ хийсэн

every = бVр (хVн, юмсын тухай ерөнхий ойлголт илэрхийлэхэд)

·         зөвхөн хавсрал нэрийн VVргээр : Every house has a roof - Байшин бVр дээвэртэй.

·         нийлмэл Vг бVтээхэд : everyone, everybody - хVн бVр, бVгд, хVн болгон; everything - юм бVгд, бVх юм

·         хэллэг : every day - өдөр тутмын; every fortnight - 14 хоногийн; every other day - өнжөөд

all = бVх, бVгд (ерөнхий юмнаас тодорхой хэсэг бVлгийг авч Vзэхэд хэрэглэгднэ)

·         хавсрал нэрийн VVргээр: all men - бVх эрчVVд

·         нэр Vгийн VVргээр: all of them - тэд бVгдээрээ

·         Vйл хавсралын VVргээр: he was all dirty - тэр заваан байсан

·         хэллэг : all the better - тэгвэл бVр сайн; not at all - зVгээр, зVгээр; all at once - нэг мөсөн: after all - эцэст нь, сVVлд нь; first of all - эхлээд, юуны өмнө; once for all - бVр мөсөн; all the day - бVхэл өдөр, бVхэл өдөржингөө;

whole = бVх, бVгд (all - оос илVV ерөнхий байдал заадаг): the whole town, the whole of Asia

·         хэллэг : the whole day - бVхэл өдөр, бVхэл өдөржингөө;

either = аль нэг нь, аль нь ч; neither = аль нь ч биш, ямарч, хэн ч биш, юу ч биш

·         хавсрал нэрийн VVргээр: on either side of river - голын аль нэг эрэг дээр; neither way is right - аль ч зам нь буруу

·         нэр Vгийн VVргээр: either one or the other one must leave - аль нэг нь явах ёстой; neither of us could help him - бидний хэн нь ч тVVнд тусалж чадахгVй байсан

Санамж: either ... or - ... юм уу эсвэл ...; neither ... nor - ... ч VгVй ... ч VгVй

nor - either	- мөн VгVй	I cannot swim, nor my borther either - би сэлж чаддаггVй, ах маань ч мөн адил
not - either		I cannot swim, he cannot swim either - би сэлж чаддаггVй, тэр мөн сэлж чаддаггVй

 

other = нөгөө, өөр, бусад

·         хавсрал нэрийн VVргээр: the other girl - нөгөө охин

·         нэр Vгийн VVргээр: the others stayd at home - бусад нь гэртээ Vлдсэн

·         хэллэг: the other day - саяхан, саявтар; the other morning - саяхны өглөө; every other day - өнжөөд; one after another - ар араасаа; some day or other - ямар нэг өдөр; some time or other - хэзээ нэгэн цагт, санамсаргVй; on the other hand - нөгөөтэйгVVр; another (cup of coffee) - өөр бас нэг (аяга кофе)

Ганц тоо	Олон тоо	Санамж
much = их it takes too much time	many = олон many families live there	many a = зарим (нэг) a little = бага зэрэг, жаахан a few = хэдэн, цөөн, хэдхэн
little = бага I have little hope	few = цөөн I saw only few boys

Хэлллэг

a greate deal of = Vнэхээр их; a good many = маш олон, тун их; very much = маш их; in few words = цөөн Vгээр; very many, greate many = маш олон

 

 

 

 

 

 

ЖИРИЙН VЙЛ VГ
(Ordinary verbs)

ДVрмийн Vйл Vгсийг гол цагуудад өгVVлбэрийн төрлVVдээр to open (нээх, онгойлгох) Vйл Vгээр төлөөлVVлэн VзVVлэв.

ӨгVVлбэрийн хэлбэрVVд Гол цагууд	Батлах өгVVлбэр (Affirmate)	VгVйсгэх өгVVлбэр (Negative)	Асуух өгVVлбэр (Interrogative)	Асууж VгVйсгэх өгVVлбэр (Interrogative-negative)
Жирийн одоо цаг (The present indefinite tense)	I open he opens	I do not open he does not open	do I open? does he open?	do I not open? does he not open?
Жирийн өнгөрсөн цаг (The past indefinite tense)	I opened	I did not open	did I open?	did I not open?
Одоо төгссөн цаг (The present perfect tense)	I have opened	I have not opened	have I opened?	have I not opened?
Өнгөрөн төгссөн цаг (The past perfect tense)	I had opened	I had not opened	had I opened?	had I not opened?
Жирийн ирээдVй цаг (The future indefinite tense)	I shall open you will open	I should not open you will not open	shall I open? shall (will) you open?	shall I not open? shall (will) you not open?
Өнгөрсөн цагийн өнгөнөөс эс тухайлах ирээдVй цаг (The future indefinite in the past)	I should open you would open	I should not open you would not open	should I open? should (would )you open?	should I not open? should (would) you not open?

Жич:

- Хэзээ ч ирээдVй цаг болон өнгөрсний ирээдVй цаг нь when, if, while, as soon as - аар холбогдсон хавсарсан нийлмэл өгVVлбэрт цуг ордоггVй.
Жнь:
I shall go out when I am ready - би бэлэн болохоороо гадагшаа гарна.
he would do it if he could - тэр чаддаг байсан бол VVнийг хийх байсан.

ТУСЛАХ VЙЛ VГС
(Auxiliary verbs)

to have = -тай, тэй

Vйл Vгийн нийлмэл цаг бVтээхэд хэрэглэгддэг : he has come - тэр ирсэн

·         to have + тусагдахуун + өнгөрсөн цагт нөхцөлт Vйл Vг бол = - уулна, VVлнэ: I have my hair cut - Би Vсээ тайруулсан.

·         to have + заахын т/я + эс тухайлах төлөв (infinitive) бол = -уулах, VVлэх, - лгах, хийлгэх : the teacher will the boys learn by heart - багш хөвгVVдийг цээжлVVлэх болно.

·         to have + to -тэй эс тухайлах төлөв (infinitive with to) бол = ёстой : he has much to do - тэр их зVйл хийх ёстой.

·         хэрэв to have - нь жирийн Vйл Vгийн VVргээр (гол төлөв got гэсэн Vгээр хVч нэмэгдVVлдэг) бол : have you (got) a new house? Асуух болон VгVйсгэх хэлбэрт to do - ийн тусламжтайгаар өөрчлөн бичиж болдог. Do you have a new house? - Чи ямар нэгэн шинэ байшинтай юу?

to be = байх

·         ИдэвхгVй хэв (passive) VVсгэхэд хэрэглэгддэг: the story was told by father - аавын ярьж өгсөн тVVх

·         Vргэлжлэх цагийн хэв (progressive form) VVсгэхэд хэрэглэгддэг: it is raining - бороо орж байна.

·         to be + to - тэй эс тухайлах төлөв (infinitive with to) бол = тэгэх ёстой (3 дагч этгээдийн хVсэлт буюу хувь тавилангийн эрхээр хийгдэж байгаа илэрхийлнэ) : he was to die in Africa - тэр Африкд Vхэх ёстой байсан.

·         to be + идэвхгVй хэвийн эс тухайлах төлөв = -ах ёстой: the lesson is to be finished - хичээлийг дуусгах ёстой.

·         to be - нь жирийн Vйл Vгийн VVргээр бол: "To be or not to be" that is the question - "Орших эс орших" нь асуудал.

to do = хийх, Vйлдэх

·         Хэрэв өгVVлэхVVн нь жирийн Vйл Vг бол асуух өгVVлбэр зохиоход хэрэглэнэ: do you like it? - танд энэ таалагдаж байна уу?
Асуух өгVVлбэрийг дараах тохиолдлуудад to do-гийн тусламжтайгаар өөрчлөхгVй:

1.    Хэрэв өгVVлэхVVн нь туслах Vйл Vгтэй хамт бол: will he come? - тэр ирэх VV?

2.    Хэрэв өгVVлэгдэхVVнээр эхэлсэн асуух өгVVлбэр бол: who knows that? - Хэн VVнийг мэдэх вэ?
гэвч асуух өгVVлбэр нь VгVйсгэсэн хэлбэрт байвал to do -ийг хэрэглэнэ: who does not know that? - Хэн VVнийг мэдэхгVй вэ?

·         Жирийн Vйл Vгийг VгVйсгэх хэлбэрт оруулахад хэрэглэнэ: we do not forget it - бид VVнийг мартахгVй
VгVйсгэх хэлбэрийг дараах тохиолдлуудад to do - гийн тусламжтайгаар өөрчлөхгVй:

1.    ямар нэгэн туслах Vйл Vгтэй бол : he cannot swim - тэр сэлж чаддаггVй.

2.    not (never, nothing etc.) - ийн тусламжтайгаар VVссэн бусад VгVйсгэх хэлбэрт : you never can tell - та хэзээ ч хэлж чадахгVй. we sow nothing - бид юу ч хараагVй.

3.    Хэрэв not нь Vйл Vгийг биш харин асуух өгVVлбэрийг нийтэд нь VгVйсгэж байвал: is she ill? - no I suppose not. Тэр өвчтэй юм уу? VгVй би тэгж бодохгVй байна.

Санамж: Захиран тушаах төлөвийн VгVйсгэх хэлбэр ямагт to do -гээр VVсдэг ба мөн туслах Vйл Vгтэй бол to have болон to be -гээр VVсдэг: do not have a look at it? - don't be sorry! - VVнийг хараагVй юу? БVV харамс!

·         урьдах (өмнө нь гарсан) жирийн Vйл Vгээ to do -гээр орлуулахдаа дараах тохиолдлуудад хэрэглэгдэнэ:

1.    Харицуулсан өгVVлбэрт Vйл Vгийг дахин давтхаас зайлс хийхэд : he knows more then I do. - Тэр надаас илVV мэднэ.

2.    Эелдгээр дэмжих, Vйл дэмжихийг хэлэхдээ yes болон no - гээр : Do you listen to the music? Yes, we do. No we do not.

3.    Монгол хэлний "би ч бас", "би ч гэсэн", "би ч бас биш", "би ч гэсэн бас биш" - ийг орчуулахад : He reads much - so do I - тэр их уншдаг, би ч гэсэн. She does not read much - nor do we - Тэр их уншдаггVй бид ч мөн адил.

4.    Монгол хэлний "Vнэн юм биш VV? Vнэн биз дээ?" гэдгийг баталсан өгVVлбэр болон VгVйсгэсэн асуултанд илэрхийлэхэд: You feel better, do not you? - Таны бие сайжирсан, тийм биз дээ?
Мөн VгVйсгэсэн өгVVлбэр болон баталсан асуултанд : he didn't say so, did he? - Тэр тэгж хэлээгVй тийм биз дээ?
гэвч эхний өгVVлбэрт туслах Vйл Vг байгаад дахин давтагдаж байвал : You are not glad, are you? - Та баярлахгVй байна, тийм биздээ?

·         мөн жирийн Vйл Vгийн VVргээр (асуух болон VгVйсгэх өгVVлбэрт to do -гийн тусламжтай өөрчилж болдог): He did his best - Тэр чадах бVхнийгээ л хийсэн. How do you do? - Та сайн байна уу?

БАЙМЖ VЙЛ VГС
(Modal verbs)

ӨгVVлбэрт бие дааж хэрэглэдэггVй зөвхөн бусад Vйл Vгтэй нийлж утга санаа илтгэдэг Vйл Vгсийг баймж Vйл Vг гэдэг.

Одоо цаг	Өнгөрсөн цаг	Хэрэглэх	Орлуулах Vйл Vг
I can Би ...-ийг чадна	I could Би ...-ийг чадах байсан	Биеийн чадвар: I can swim - би сэлж чадна Оюуны чадвар: he could translate - тэр орчуулж чадах байсан Боломж: can I help you? - би танд туслах уу?	to be able to: I play chess = I'm able to play chess - би шатар тоглож чадна (VгVйсгэх Vед) to be unable to - чадахгVй (зөвхөн 2-т): to know, (know to) - мэдэх
I shall Би тэгэх ёстой (энэ нь 3 дагч этгээдийн хVслээр)	I should Би тэгэх ёстой байсан	shall: Ямар нэгэн хVнд шууд тушаал өгөх Vед: you shall not steal! - Чи хулгай хийх ёсгVй! should: Дам ярианд: the teacher said we should work биднийг ажиллах ёстой байсан гэж багш хэлсэн ХVсэн болзох төлөв, VVрэг даалгавар: you should tell the truth - чи Vнэнээ хэлэх ёстой байсан	to be to Гуравдагч этгээдийн тушаал: what am I to do - би юу хийх ёстой вэ? Хувь тавилан: his death was to decide her fate - тVVний Vхэл тэр эмэгтэйн хувь тавиланг шийдсэн Цуу ярианд: to be said - to be supposed to : he is said (supposed) to be ill - тVVнийг өвчтэй байх гэж хэлсэн
I will би ... -ийг хVсэж байна	I would би ... -ийг хVсэж байсан	will: хVчтэй хVсэлт: I will get on in my life - би амьдралдаа амжилт олох болно would: хVчтэй хVсэлт (ихэнхдээ VгVйсгэхэд): he would not go abroad - тэр гадаад явахгVй байх байсан. хVсэн болзох төлөвтэй: I would I were at home - би гэртээ байсан сан бол ёс заншил дVрэм: boys will be boys - эрэгтэй хVVхэд бол эрэгтэй хVVхэд л байх болно. she would play every day - тэр өдөр бVр тоглох байсан.	ХVсэл: to want, to wish, to like: I want to see him - би тVVнийг хармаар байна. do as you like - өөрийн хVссэнээрээ бай. Санаа бодол болон тодорхойгVй ирээдVй Vед: going to, to mean to, to propose to Бэлэн байдал: to be willinf to: he is willing to do all - тэр бVгдийг хийхийг хVсэж байсан. ХэрэгжVVлэхэд хэцVV хVсэл: to wish - would + хVсэн болзох төлөв: I would the day were over - Би өдөр дуусаасай гэдгийг хVссэн. ЭндVV санаа бодол: to pretend: he pretends to be ill - тэр өвчтэй юм шиг жVжиглэсэн.
may -магадгVй, байх	might -тэгсэн ингэсэн байх	may: Боломж: this may be true - энэ Vнэн байх Зөвшөөрөл: you may come. VгVйсгэсэн боломж: cannot: this cannot be true - энэ Vнэн байж болохгVй. VгVйсгэсэн зөвшөөрөл: may not (тусгай хориг хорио): you may not use this book - та энэ номыг ашиглахгVй байж болно. VгVйсгэсэн зөвшөөрөл: must not (нийтлэг болон Vйлчилж буй хориг): you must not smoke - та тамхи татах ёсгVй. VгVйсгэсэн хVсэл: may not : may you never be unhappy! - та хэзээ ч аз жаргалтай байхгVй нь! might: бараг хVсэн болзох байдлаар боломж илэрхийлбэл: he might have missed the trian - тэр галт тэрэгнээсээ хоцорчихож магадгVй л юм.	to be allowed to / to be permitted to = Зөвшөөрөл I have not been allowed to smoke - Намайг тамхи татахыг зөвшөөрөхгVй байсан. they will not be permitted to play - тэднийг тоглохыг зөвшөөрөхгVй. it is possible - энэ бол боломжтой.
I must Би тэгэх ёстой. (шаардлагатай) (өөрийн хVслээр)	(I must) Би тэгэх ёстой байсан (гол өгVVлбэрт хэрэглэхгVй) I ought to	must: ЗайлшгVй зVйл албадлага: all men must survive - бVх эрчVVд амьд Vлдэх ёстой. VгVйсгэсэн болон нийтлэг хориг: must not, need not: you must not tell a lie - та худал хэлэх хэрэггVй. VгVйсгэсэн зайлшгVй зVйл: need not: I need not tell you this story - би танд энэ тVVхийг ярих хэрэггVй. I ought to : журамт VVрэг: I ought to go to church - би сVмрVV очих ёстой.	to have to: I had to stay at home - би гэртээ Vлдэх ёстой байсан to be forced to: he was forced to leave his country - тVVнийг өөрийн орноо орхихыг шаардсан. to be obliged to: she was obliged to earn her living - тэр өөрийн амжиргааны зардлыг олох VVрэг хVлээсэн to be compelled to: they were compelled to work hard - тэднийг шаргуу ажиллахыг шаардсан to be bound to: she is bound to her freedom - тэр эрх чөлөөгөө хязгаарлуулсан

Жич: нэг зэрэг жирийн Vйл Vг болон туслах Vйл Vг байвал:
(to) need - хэрэгтэй, шаардлагатай байх.
he does not need to come / he need not come
(to) dare - зVрхлэх, зориглох
he did not dare to go out / he dared not go out

  

 

VЙЛ VГИЙН ЦАГУУД
(The tenses of the verb)

Англи хэл өөрөө Vйлдэх буюу Vйлдэх хэвийн (active) 16 болон бусдын эрхэнд Vйлдэх буюу Vйлдэгдэх хэвийн (passive) 10 цаг, нийт 26 цагтай.
Жич:
P1 - одоо цагт нөхцөлт Vйл Vг
P2 - өнгөрсөн цагт нөхцөлт Vйл Vг / (дVрэм бус нөхцөлт Vйл Vг)

Vйлдэх хэвийн цагууд
(The active tenses)

Цагууд (Tenses)		Цаг VVсгэх хэлбэр (Form)	Жишээ (Example)	Орчуулга (Translation)
Одоо цагууд (Present tenses)	Жирийн одоо цаг (The present indefinite tense)	verb / verb + s (es)	she works	тэр (эмэгтэй) ажилладаг
	Одоо Vргэлжилж байгаа цаг (The present continuous tense)	am / are / is + P1 (verb + ing)	he is working	тэр (эрэгтэй) ажиллаж байна
	Одоо төгссөн цаг (The present perfect tense)	have / has + P2 (verb + ed)	she has worked	тэр ажиллачихаад байж байна
	Одоо төгсөн Vргэлжлэх цаг (The present perfect continuous tense)	have / has been + P1 (verb + ing)	he has been working	тэр ажилласаар байж байна
Өнгөрсөн цагууд (Past tenses)	Жирийн өнгөрсөн цаг (The past indefinite tense)	verb + ed(d) {only irregular verb}	she worked	тэр ажилллав
	Өнгөрөн Vргэлжилсэн цаг (The past continuous tense)	was / were + P1 (verb + ing)	he was working	тэр ажилласаар байсан
	Өнгөрөн төгссөн цаг (The past perfect tense)	had + P2 (verb + ed)	she had worked	тэр ажиллачихсан байсан
	Өнгөрөн төгсөн Vргэлжлэх цаг (The past perfect continuous tense)	had been + P1 (verb + ing)	he had been working	тэр ажилласаар байж байсан
ИрээдVй цагууд (Future tenses)	Жирийн ирээдVй цаг (The future indefinite tense)	shall / will +verb	she will work	тэр ажиллана
	ИрээдVйд Vргэлжлэх цаг (The future continuous tense)	shall / will be + P1 (verb + ing)	he will be working	тэр ажиллаж байх болно
	ИрээдVйд төгсөх цаг (The future perfect tense)	shall /will have + P2 (verb + ed)	she will have worked	тэр ажиллачихсан байх болно
	ИрээдVйд төгсөн Vргэлжлэх цаг (The future perfect continuous tense)	shall / will have been + P1 (verb + ing)	he will have been working	тэр ажилласаар байж байх болно
Өнгөрсний ирээдVй цагууд (Future in the past)	Өнгөрсөн цагийн өнгөнөөс эс тухайлах ирээдVй цаг (The future indefinite in the past tense)	should / would + verb	she would work	тэр ажиллах байсан
	Өнгөрсөн цагийн өнгөнөөс ирээдVйд Vргэлжлэх цаг (The future continuous in the past tense)	should / would be + P1 (verb + ing)	he would be working	тэр ажилласаар байх байсан
	Өнгөрсөн цагийн өнгөнөөс ирээдVйд төгсөх цаг (The future perfect in the past)	should / would have +P2 (verb + ed)	she would have worked	тэр ажиллачихаад байх байсан
	Өнгөрсөн цагийн өнгөнөөс ирээдVйд төгсөн Vргэлжлэх цаг (The future perfect continuous in the past)	should / would have been + P1 (verb + ing)	he would have been working	тэр ажилласаар байж байх байсан

ДVрмийн Vйл Vгийн цаг VVсгэх хэлбэр

1.    Vйл Vг нь гийгVVлэгчээр төгссөн бол "ed" төгсгөл авна. Жнь: work + ed = worked

2.    Vйл Vг нь "e" - гээр төгссөн бол зөвхөн "d" залгана. Жнь: receive + d = recieved

3.    Vйл Vгийн өргөлттэй битVV Vед "ed" залгахдаа сVVлчийн гийгVVлэгчийг хос болгоно. Жнь: stop + ed = stopped

4.    Vйл Vг нь гийгVVлэгчийн ард "y" төгсгөлтэй бол "ed" төгсгөл авах Vедээ "y" нь "i" болдог. Жнь: carry + ed = carried
(гэвч эгшгийн дараах "у" нь өөрчлөгддөггVй. Жнь: obey + ed = obeyed)

 

 

ИдэвхгVй хэвийн цагууд
(The passive tenses)

Цагууд (Tenses)		Цаг VVсгэх хэлбэр (Form)	Жишээ (Example)	Орчуулга (Translation)
Одоо цагууд (Present tenses)	Жирийн одоо цагийн идэвхгVй хэв (The passive present indefinite tense)	am / are / is + P2	I am called	намайг дууддаг (би дуудагддаг)
	Одоо Vргэлжлэн байгаа цагийн идэвхгVй хэв (The passive present continuous tense)	am / are / is being + P2	I am being called	намайг дуудаж байна (би дуудагдаж байна)
	Одоо төгссөн цагийн идэвхгVй хэв (The passive present perfect tense)	have / has been + P2	I have been called	намайг дуудлаа (би дуудагдлаа)
Өнгөрсөн цагууд (Past tenses)	Жирийн өнгөрсөн цагийн идэвхгVй хэв (The passive past indefinite tense)	was / were + P2	I was called	намайг дууджээ (би дуудагджээ)
	Өнгөрөн Vргэлжилсэн цагийн идэвхгVй хэв (The passive past continuous tense)	was / were being + P2	I was being called	намайг дуудсаар байсан (би дуудагдсаар байсан)
	Өнгөрөн төгссөн цагийн идэвхгVй хэв (The passive past perfect tense)	had been + P2	I had been called	намайг дуудчихсан байсан (би дуудагдчихсан байсан)
ИрээдVй цагууд (Future tenses)	Жирийн ирээдVй цагийн идэвхгVй хэв (The passive future indefinite tense)	shall / will be + P2	I shall be called	намайг дуудна (би дуудагдна)
	ИрээдVйд төгсөх цагийн идэвхгVй хэв (The passive future perfect tense)	shall / will have been + P2	I shall have been called	намайг дуудчихсан байх болно (би дуудагдчихсан байх болно)
Өнгөрсний ирээдVй цагууд (Future in the past)	Өнгөрсөн цагийн өнгөнөөс эс тухайлах ирээдVй цагийн идэвхгVй хэв (The passive future indefinite in the past)	should / would be + P2	I should be called	намайг дуудах байлаа (би дуудагдах байлаа)
	Өнгөрсөн цагийн өнгөнөөс ирээдVйд төгсөх цагийн идэвхгVй хэв (The passive future perfect in the past)	should / would have been + P2	I should have been called	намайг дуудчихсан байх байлаа (би дуудагдчихсан байх байлаа)

 

 

VЙЛ VГИЙН ЦАГ ЗОХИЦОХ ЁС
(Sequens of tenses)

Англи хэлний нийлмэл өгVVлбэрийн гол өгVVлбэрийн Vйл Vгээс хамаарч туслах өгVVлбэрийн Vйл Vгийн цаг VVсдэг. VVнийг цаг зохицох ёс гэдэг ба цаг зохицох ёсонд доорх дVрмийг баримтлана:

a) Дам ярианд (хVний хэлсэн Vгийг найруулан өөрчилж хэлэх):

Гол өгVVлбэрт	бол	туслах өгVVлбэрт
he says (present)	that she	is angry (present)
		was angry (past)
he has said (perfect)		has been angry (perfect)
		had been angry (past perfect)
he will say (future)		will be angry (future)
		would be angry (conditional)

 

Гол өгVVлбэрт	бол	туслах өгVVлбэрт
he said (past)	that she	was angry (past)
he had said (past perfect)		had been angry (past perfect)
he would say (conditional)		would be angry (conditional)

Жич: Тогтсон мэдээ баримт буюу мөнхийн Vнэн байдал илэрхийлэгдэж байвал туслах өгVVлбэрт одоо цаг (present) хэрэглэнэ.
Жнь: He stated that the earth is round - Тэр дэлхийг бөөрөнхий гэж мэдэгдсэн.

b) "if өгVVлбэрVVд" - ийг Vз.

 

 

 

 

 

 

 

 

VЙЛ VГИЙН ТӨЛӨВVVД (The moods of the verb)

Захирах хVсэх төлөв	The Imperative Mood нь захирах, сануулах, шаардах, санал болон урих, зааварчилгаа, бухимдал зэрэг утгыг илэрхийлнэ. Come here! - Нааш ир! , Close the door! - Хаалга хаа!
Цаг заах төлөв	The Indicative Mood бодит төлөвийг илэрхийлдэг
ХVсэх болзох төлөв	The Subjective Mood санаа бодлын төлөв байдал болон байж болох, төсөөлөгдөх бодит бус Vйл хөдлөлийг илэрхийлдэг. (Ярианы хэлэнд гол төлөв цаг заах төлөвийг эрхэмлэдэг)

ХэлбэрVVд :

1.    Сонгодог хэлбэр : a) 3-р биеийн одоо цагийн ганц тоонд "-s"-ийг орхино. Жиш : He have ; He live

б) I, you, he etc. be : If that be true - Хэрэв энэ Vнэн байх юм бол.
I, you, he etc. were : I wish I were you - Би таны оронд байхсан ; I wish I were rich. - Би баян байсан ч болоосой.

2.    Орлуулах хэлбэр : may - might : I wish(ed) he may(might) win the game. - Би тVVнийг хожоосой гэж хVссэн.
should (Vйл Vгийн цаг зохицох ёсыг харгалзахгVйгээр) : It is impossible that he should know it. - Тэр VVнийг мэдэх боломжгVй.

Хэрэглэх нь :

1.    Таамаглал - Төсөөлөл - Зөвшөөрөх - Зэмлэл илэрхийлэхдээ it is right, wrong, natural, necessary, good (better), impossible, time зэрэг эзэн биегVй хэллэгийн дараа should, may, might -тай дараалж байна. Жиш :
It is natural that she should marry him. - Тэр эмэгтэй тVVнтэй гэрлэх нь ойлгомжтой.
It is possible, is probable -дараа may might -тай байна. Жиш : It is possible that he may (might) come.

2.    Найр тавих өгVVлбэрт : (al)though - whatever - whoever - however гэх зэрэг холбоос Vгтэй хамт :
Whoever he may be, we shall help him. - Тэр хэн ч байсан бид тVVнд туслах ёстой.

3.    Нөхцөл заасан өгVVлбэрт :

If - өгVVлбэрт	Present	Past	Past perfect
Гол өгVVлбэрт	Future indefinite	Conditional 1	Conditional 2

4.   
a) Хэрэв нөхцөл шалтгааны Vр дVн нь магадгVй буюу гарцаагVй бол цаг заах төлөв авна.
If you ask me, I shall answer. - Хэрэв чи надаас асуух юм бол би хариулна.

b) Хэрэв нөхцөл шалтгааны Vр дVн нь боломжгVй буюу байж боломгVй бол хVсэн болзох төлөв авна. Гэхдээ :

Нөхцөл заасан өгVVлбэрт	Гол өгVVлбэрт
Болзох төлөвийн өнгөрсөн цаг	I төрлийн болзолт өгVVлбэр(Conditional 1)
If I were in your place (Хэрэв би чиний оронд байсан бол)	I should go home (гэртээ харих байсан)
Болзох төлөвийн өнгөрөн төгссөн цаг	II төрлийн болзолт өгVVлбэр(Conditional 2)
If I had been in your place (Хэрэв би чиний оронд байсан сан бол)	I should have gone home (гэртээ харьчих л байсан)

5.     

6.    Сэтгэл хөдлөх, зVрх догдлох Vед :

a) Аймшиг, айдас : энэ нь ирээдVйд ямар нэг болгоомжлол, айдас илэрхийлж байгаа бол ирээдVй цаг ба болзолт өгVVлбэр байна. Жишээ нь :
We are afraid that we shall lose our money - Бид мөнгөө алдчих вий гэхээс айж байна.
VVнээс гадна хVсэн болзох төлөв нь may - might -тай байна. Жишээ нь :
She feared that she might be gravely ill. - Тэр хVндээр өвдчих вий гэхээс айсан.

b) Баяр хөөр - өвчин зовиур - харамсал - гайхшрал буюу гэнэтийн зVйл уур хилэн илэрхийлэх бол хVсэн болзох төлөв нь should - тай байна. Жишээ нь :
to be glad - баяртай байх ; it is a pity - харамсалтай байна; It is pity than they should be so lazy. - Тэд тийм залхуу байдаг нь харамсалтай.

c) ХVсэл : Ямар нэгэн хVслийн Vр дVн биелэх боломжгVй бол өнгөрөн төгссөн цагийн ердийн хVсэн болзох төлөв байна. Жишээ нь :
I wish I were in England now. Би одоо Англид байсан ч болоосой.
Хэрвээ хVслийнх нь Vр дVн биелэх боломжтой бол may - might байна. Жишээ нь :
May you be right ! - МагадгVй таны зөв!
I wished that he might be right. - Би тVVний зөв байгаасай гэж хVсэж байсан.

d) Санаа бодол, зорилго : Санаа бодол зорилго заасан өгVVлбэрVVд нь that болон in order to -тэй байх ба may - might -ийг хэрэглэдэг. Жишээ нь :
Speak loud that I may hear you. - Та надад сонсогдохоор чанга ярина уу.

VРГЭЛЖЛЭХ ЦАГИЙН ХЭЛБЭРVVД
(Progressive forms)

Ямар нэгэн дуусаагVй Vйл явдлын Vргэлжилж байгааг илэрхийлдэг ба to be + Одоо цагийн нөхцөлт Vйл Vг буюу нөхцөлт Vйлийн хэлбэр (to be + Participle present or Participle 1) VVсдэг. Vргэлжлэх цагийн бVх хэлбэрVVдийг Vйл Vгийн цагуудад VзVVлсэн .

I am reading (now) = Би (одоо) уншиж байна.
It was raining (then) = Бороо орсоор л байсан. гэх мэт

Санамж : Ижил цаг хугацаанд хоёр Vйл явдал зэрэг Vргэлжилж байвал гол болон туслах өгVVлбэрт хоёуланд нь Vргэлжлэх хэлбэр (Progressive form) байна.
We were working, while they were sleeping.

ДАДАЛ ЗУРШЛЫГ ИЛЭРХИЙЛЭХ НЬ
(Expression of Habit)

Дадал болсон хэлбэр нь одоо цагт (Present tense) will + to-гVй эс тухайлах төлөв (will + infinitive without to) хэлбэрээр VVсдэг :

In April the weather will often change. - ДөрөвдVгээр сард цаг агаар байнга өөрчлөгдөнө.

Дадал болсон хэлбэр нь өнгөрсөн цагт VVсэхдээ дараах хоёр хэлбэрээр VVсдэг.

would to-гVй эс тухайлах төлөв (infinitive without to):	I would go there.	= Би тийшээ Vргэлж явдаг.
used to + эс тухайлах төлөв (infinitive) :	I used to take a bus.	= Би автобусанд дандаа суудаг.

ИДЭВХГVЙ ХЭВ
(The passive voice)

Дээр идэвхгVй хэвийн цагийн бVх хэлбэрийг VзVVлсэн тул идэвхтэй болон идэвхгVй хэвийн ялгагдах байдлыг VзVVлэв. to be + Participle perfect or Participle 2 (ярианы хэлэнд гол төлөв to be-ийн оронд to get-ийг хэрэглэдэг)

	Active	Passive
Одоо цаг (Present)	The master punishes John	John is punished by the master
Өнгөрсөн цаг (Past)	Did the master punish John?	Was John punished by the master?
ИрээдVй цаг (Future)	The master will not punish John	John wiil not be punished by the master
Vргэлжлэх хэлбэр (Progressive form)	They are looking at John	John is being looked at by then

 "to"-гVй ЭС ТУХАЙЛАХ ТӨЛӨВ
(Infinitive without to)

Дараах тохиолдолд "to" -гVй эс тухайлах төлөв байна:

1.    Туслах Vйл Vг болон to do -ийн дараа:
I shall go home - Би гэр лVVгээ явна. We do not drink. - Би архи уудаггVй.

2.    Vйлдэх хэвд (Active) to make, to let, to did-ийн дараа:
I let him come. - Би тVVний ирэхийг зөвшөөрсөн.

3.    Бодитой мэдрэгдэж байгаа илтгэх Vйл Vгийн дараа:
I hear him sing (singing) - Би тVVний дуулахыг сонсдог.

4.    Дараах хэлбэрийн хэллэгVVдийн дараа:
I had rather . . . ; I had better . . . ; I cannot but . . . ; I had as good . . . .

"to"-тэй ЭС ТУХАЙЛАХ ТӨЛӨВ
(Infinitive with to)

Дараах тохиолдолд "to" -тэй эс тухайлах төлөв нь байна:

1.    ӨгVVлэгдэхVVний VVргээр :

o    а. Vйл Vгийн өмнө бол: Always to help is not easy. - Дандаа туслах нь амаргVй.

o    б. эзэн биегVй хэлбэрийн дараа бол: It is better to stay here. - Энд Vлдсэн чинь дээр дээ.

2.    Нэмэлт өгVVлэхVVний хэлбэрээр бол :
He seemed to be angry. - Тэр ууртай юм шиг санагдсан.

3.    Шууд тусагдахууны хэлбэрээр бол:
He promised to come. - Тэр ирнэ гэж амласан.

4.    Дараах тохиолдлуудад Нэмэлт хэлбэрээр:

o    Vйл Vгэнд орох бол : We helped him to translate the letter. - Бид тVVнийг захиаг орчуулахад нь тусалсан.

o    хавсрал нэрэнд орох бол : Be slow to promise. - Битгий хурдан амла.

o    нэр Vгэнд орох бол: I have the pleasure to know him - VVнийг мэдэхэд надад таатай байв.

o    дэс тооны ард орох бол: He was the first to swim - Сэлэхдээ тэр мундаг нь байсан

5.    Дараах тохиолдлуудад байцын хэлбэрээр байх бол:

o    зорилго болон шалтгаан заасан : I harried to fetch a doctor. - Би эмч дуудахаар яарсан.

o    Vр дагаварын : He was too tired to learn. - Тэр сурахад маш их ядарсан байсан.

 

 

Эс тухайлах төлөвийн тусгай хэрэглээ
(Special use of the Infinitive)

Дараах тохиолдолд эс тухайлах төлөв нь how to, want to, where to, so (such) . . . as to, in order to -тэй хамт байна.

·         Сургах, сурах, ойлгох утга бVхий Vйл Vгийн дараа how to (хэрхэн яаж) орох бол.
He learns how to ride a bike - Тэр дугуй хэрхэн унадагийг сурч байна.

·         what to (юу), where to (хаана)-г хэрэглэх Vед :
He did not know what to say; I showed him where to buy the books.

·         Хураангуйлсан гишVVн өгVVлбэрVVдэд "so" болон "such"-ийн дараа as to-авах Vед (гол болон туслах өгVVлбэрийн эзэн нэг байх Vед) :
You were such a fool as to believe him. - ТVVнд чи итгэх нь шал тэнэг хэрэг байсан.

·         in order to(-ийн тулд)-г хэрэглэх бол :
He made him come in order to punish him. - Тэр тVVнийг шийтгэхийн тулд л ирсэн.

Сануулга : Vйлдэгдэх хэвийн утга дараах тохиолдолд Vйлдэх хэвийн хэлбэрт байж болдог.

1.    Хэрэв учрыг нь Vл ойлгох байдалгVй бол хавсрал нэрийн дараа :
This apple is good to eat. - Алим идэхэд сайн.

2.    there is, there are -ийн дараа:
There is nothing to say. - Хэлэх юм юу ч алга.

3.    to let, to blame хэрэглэх Vед :
Rooms to let, you are to blame.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ЭС ТУХАЙЛАХ ЯЛГАЦ ГИШVVН
(Accusative with the infinitive)

to -гVй (without to) байх тохиолдолууд нь :

1.    МэдрэхVйтэй холбоотой to see (харах), to hear (сонсох), to feel (барьж Vзэх), to watch (харах, ажиглах), to observe (ажиглалт хийх) гэх зэрэг Vйл Vгийн дараа : I saw him come. - Би тVVний ирэхийг харав.

2.    Дараах Vйл VгVVдийн дараа :
а) хийлгэх утгатай : to make, to have(to bid): You make me laugh. - Чи миний инээдийг хVргээд байна.

б) зөвшөөрөх утгатай : to let (зөвшөөрөх, боломж олгох). Жишээ нь :
Let the boy return! - ХVVхдийг буцаж ирэхийг зөвшөөрнө VV!

to - тэй (with to) байх тохиолдлууд нь :

1.    ХVсэл илэрхийлсэн утгатай to want, to wish, to like-ийн дараа. Жишээ нь
I wish his to learn. - Би тVVнийг сурахыг хVсч байна.

2.    Дараах утгатай Vйл Vгсийн дараа :
а) хийлгэх гэсэн утгатай to cause, to order, to command гэх мэт Vйл Vгийн дараа.Жишээ нь :
We caused him to send for a doctor. - Бид тVVнийг эмч рVV явахыг шаардсан

б) зөвшөөрөх утгатай to allow, to permit, to suffer гэх мэт Vйл Vгийн дараа. Жишээ нь :
We allowed the girls to come in. - Бид охинд орохыг зөвшөөрсөн.

3.    Хэлэх, ярих болон бодох гэсэн утгатай to declare, to deny, to expect, to believe, to think, to suppose, to remember гэсэн зарим Vйл Vгсийн дараа :
England expect every man to do his duty. - ХVн бVр өөрийн VVргээ биелVVлэхийг Англи улс хVлээж байна.

Анхаар : Ярианы хэлэнд гишVVн өгVVлбэрт that - ийг хэрэглэхийг эрхэмлэдэг.
Санамж : to say, to tell (хэлэх, сонсгох), to answer, to reply, to hope, to fear гэсэн Vгсийн дараа зөвхөн нэг л гишVVн өгVVлбэр that -ийг авдаг. Жиш нь :

He hoped that she would come. - ТVVнийг ирэх л байх гэж тэр найдсан.

 

 

ЭС ТУХАЙЛАХ ТӨЛӨВТЭЙ НЭРЛЭХИЙН ТИЙН ЯЛГАЛ
(Nominative with the infinitive)

Эс тухайлах төлөвтэй тусгагдахуун (Accusative with the infinitive) -нь идэвхгVй хэвд (Passive) орохоороо эс тухайлах төлөвтэй нэрлэхийн тийн ялгал (Nominative with the infinitive) болдог. Жишээ нь :
He was heard to come in. - ТVVний орж ирэх нь сонсогдов.
I am told to stay away. - Намайг ирэхгVй бай гэж хэлсэн.
My father was told to prepare everything. - БVх юмаа бэлтгэхийг аавд маань хэлсэн.

Санамж : Эс тухайлах төлөв (Infinitive)- нь хавсрал нэр (Adjective)-д for -ийн тусламжтайгаар холбогддог. Жишээ нь : The town is too distant for me to be seen - Энэ хотыг Vзэхэд миний хувьд хэтэрхий хол.

VЙЛТ НЭР (The gerund)

Нэр Vг болон Vйл Vгийн шинжийг агуулсан "-ing" төгсгөл бVхий Vйл Vгийг Vйлт нэр гэдэг. Vйлт нэр нь өгVVлбэрт аль болох Vйл Vгийн ойролцоо байрлан дараах VVргийг гVйцэтгэнэ.

1.    ӨгVVлэгдэхVVний VVргээр : Swimming is healthy. - Усанд сэлэх нь эрVVл мэндэд тустай.

2.    ӨгVVлэхVVний хэсгийн VVргээр : That is running a great risk - Энэ бол том эрсдэл

3.    Шууд тусгагдахууны VVргээр : Ялангуяа цагийн хамаарал заасан Vйл Vг, дур хVсэл эсвэл дур гутсаныг илтгэсэн Vйл Vгийн дараа хэрэглэгдэнэ.

Vйлт нэр Vг нь дараах Vйл Vгийн дараа байх ёстой :

to go on	to have done with	to put off	to give up	to stop
to keep	I do not mind	to risk	I cannot	to finish

4.    Жишээ нь : Go on reading. - VргэлжлVVлэн унших.

Vйлт нэр Vг нь дараах Vгийн дараа байж болно.

to like	to prefer	to mind	to remember	to excuse
to hate	to enjoy	to love	to regret	to start

5.    Жишээ нь : I like walking - I like to walk - Би явган явах дуртай.

6.    Дараах тохиолдолд Vйл Vг, нэр Vг, хавсрал нэрээс хамаарч байгаа угтвар Vгийн дараа Vйлт нэр Vг нь байрлана.
а) Vйл Vг :

to complain of	to delight in	to insist (up) on	to object to	to succeed in
to depend on	to despire of	to prevent from	to quarrel about	to think of

7.   
Жишээ нь : He succeeded in escaping.

б) Нэр Vг :

to be in the habit of

to be in danger of

a plan for

to be on the point of

the way of

8.   
Жишээ нь : He was in danger of getting drowned.

в) Хавсрал нэр :

fond of	capable of	keen on	accustomed to
proud of	disappointed at	far from

9.   
Жишээ нь : She was found of being admired.

10.  Vйлт нэр Vг нь дараах тохиолдлуудад гишVVн өгVVлбэрт дараах байцын VVргVVдийг гVйцэтгэнэ.
а) before - after - on - upon - ны дараах цаг (temporal) заасан байцын :
on leaving America - америкийг орхих Vед

б) for (= -ийн тулд, төлөө, учраас), for the sake of(= -ын тулд), on account of(= -ын тулд, -аас болж) -ын дараа шалтгаан заасан (causal) заасан байцын :
He was punished for having stolen. - . . . -ынх нь төлөө тэр буудчихсан.

в) by (-аар), with (-ийн тулд), without (- гVйгээр), instead of (-ын оронд) -ын дараа арга хэлбэрийн байцын :
He left without saying goodbye. - Тэр баяртай ч гэлгVй яваад өгөв.

г) by (- учраас, тэгэх завсар) -ын дараа дэмжих (instrumental) байцын :
By inventing a machine he became famous. - Машин зохиосноор тэр алдартай болсон.

д) in spite of (-боловч, вч, ч) -ын дараа найр тавих байцын :
In spite of being late you can hear the speech. - Та хожимдсон ч гэсэн илтгэлийг сонсч болно.

Санамж : Vйлт нэр Vгийн нийлмэл цагийн оронд гол төлөв энгийн цаг хэрэглэдэг. (Ялангуяа after -ийн дараа) :
after having finished - after finishing = дуусаад , төгсөөд ; for having stolen - for stealing - хулгай хийснийхээ төлөө

 

НӨХЦӨЛТ VЙЛ VГ (The participles)

Хавсрал нэр болон Vйл Vгийн шинжийг агуулсан "-ing" ба "-ed" төгсгөлтэй Vйл Vгийг нөхцөлт Vйл Vг гэдэг. Нөхцөлт Vйл Vг нь одоо цагт нөхцөлт Vйл Vг (The prsesent participle) = нөхцөлт Vйл Vг ийн нэгдVгээр хэлбэр (Participle 1) болон өнгөрсөн цагт нөхцөлт Vйл Vг (The perfect participle) = нөхцөлт Vйл Vгийн хоёрдугаар хэлбэр (Participle 2) гэсэн хоёр хэлбэртэй байдаг.

Одоо цагт нөхцөлт Vйл Vг нь ямагт "-ing" төгсгөлтэй : I saw a boy beating a dog. - Би нохой зодож байгаа хVVг харсан.
Өнгөрсөн цагт нөхцөл Vйл Vг нь дVрмийн Vйл Vгэнд "-ed" залгаж VVснэ. (дVрэм бус Vйл Vгийг Vзнэ VV)
There lived a little girl called Red riding hood. - Тэнд Улаан малгайт гэдэг жижигхэн охин амьдардаг байв.

I . Нийлмэл нөхцөлт Vйл Vг нь өгVVлбэрийг товч хураангуй болгоход хэрэглэгддэг ба хэрэглэх тохиолдлууд нь :

1.    Тодотгол гишVVн өгVVлбэрийг хураангуйлахад : Энэ нь гол өгVVлбэрийн нэг хэсэгт тодотгол байдлаар ордог. Жишээ нь :
The American, visiting our town, was very delighted. - Манай хотод зочилж байгаа Америкчууд маш их сэтгэл хангалуун байсан.

2.    Дараах тохиолдлууд дахь байц өгVVлбэрийг (adverbial clause) хураангуйлахад :
а) цаг заасан : Having done their work, they went home. - Өөрсдийн ажлаа дуусгаад гэртээ харьцгаасан.
б) учир шалтгаан заасан : (being) tired of waiting, I went off
в) арга хэлбэр заасан : He entered the room carrying some books. - Тэр хэдэн ном барьсаар өрөөнд орсон.
г) Нөхцөл шалтгаан заасан : This poem, if carefully declaimed, will be impressive
Утгыг нь тодорхой болгохын тулд холбоос Vг ашиглаж болно. (while, though гэх мэт)

II . Нийлмэл бус нөхцөлт Vйл Vг (зөвхөн бичгийн хэлэнд хэрэглэгддэг) нь бие даасан өгVVлэгдэхVVнтэй байдаг ба дараах байдлаар илэрхийлэгддэг.

a) цаг заасан : This done, we went home.

б) шалтгаан заасан : The task being too hard, he gave up all hope

Санамж : Одоо цагт нөхцөл Vйл Vг нь тогтсон хэллэгVVдтэй байдаг. Жишээлбэл :

considering	тооцон Vзэх, анхааралдаа авах
excepting	VVнээс гадна, гадна, -аас бусад
including	оролцуулаад, багтаан, VVнд, VVний дотор
supposing	өргөмөл, Vрчилсэн
strictly speaking	чухамдаа бол
generally speaking	нийтийн, ерөнхий, тVгээмэл

ТУСАХ, ЭС ТУСАХ, ЭГЭХ VЙЛ VГС
(Transitive, intransitive, reflexive verbs)

1.    Тусах Vйл Vг (The transitive verb) нь нэр Vгийг Өгөх орших болон Заахын тийн ялгалд захирдаг ба нэр Vгээ Өгөх оршихын тийн ялгалд захирч байвал шууд биш тусгагдахуун (Indirect object), Заахын тийн ялгалд захирч байвал шууд тусгагдахуун (Direct object) гэнэ. Жишээ нь :
Заахын тийн ялгалт тусгагдахуун : to think - He thanked his father. - Тэр аавдаа талархдаг.
Тусах Vйл Vг нь мөн идэвхгVй хэвийг VVсгэдэг ба Заахын тийн ялгалт тусгагдахуун нь өгVVлэгдэхVVн болно. Жишээ нь : His father was thanked by him.

2.    Эс тусах Vйл Vгс (The intransitive verb) нь тусгагдахуунгVй юм уу угтвар Vгт (шууд бишээр) тусгагдахууныг захирна. Жишээ нь :
He shouted laudly. -Тэр чангаар хашгирав. I am going to the shop. - Би дэлгVVр лVV явж байна.

ДVрмийн бус : Өнгөрсөн цагт нөхцөл Vйл Vг (The perfect participle) -ийн тэмдэг нэрийн шинж чанар нь илVV онцлогдож байвал (гэхдээ маш ховор) to be -г хэрэглэнэ. He is gone. - Тэр явж одсон.

Зарим нэг Vйл Vгийн хувьд Өгөх оршихын тийн ялгалт тусгагдахуун нь байнга to хэрэглэдэг.

english	mongolian
to add to	-д нэмэх
to mention to	-д дурдах
to prefer to	эрхэмлэх
to belong to	-д хамаарах
to present to	-д гардуулах
to deliver to	-д шилжVVлэх
to explain to	-д тайлбарлах
to introduce to	-д танилцуулах
to seem, appear to	-д Vзэгдэх
to communicate to	-д мэдээлэх
to propose to	-д санал гаргах
to yield to	эрхшээлд орох
to add to	-д нэмэх
to relate to	-д ярих
to say to	-д хэлэх
to repeat to	давтах

3.    (угтвар Vгт өгөх оршихын тийн ялгалтай харьцуул)

4.    Эгэх Vйл Vгс (The reflexive verb) :

a) Байнга эгэх (цөөн Vг байдаг) : to avail o.s - эдлэх хэрэглэх
to pride o.s - бие магтах, гайхуулах. Жиш : Don't pride yourself!

б) Тусах болон эгэх гэхчилэн :

to defend	хамгаалах
to excuse	уучлал гуйх
to enjoy	баярлах, баясах
to prove	чадлаа харуулах
to warm	дулаацах
to mix	хутгалдах, холилдох

5.    Жишээ нь : I warmed my hands. - He warmed himself at the fire.

в) Тусах :

to approach	дөхөх ойртох
to fear	айх
to remember	санах, дурсах
to wash	угаах
to refuse	татгалзах
to mind	-ыг халамжлах
to join	нийлэх, хамтрах
to dress	хувцаслах

6.   
г) Эс тусах :

to amount to	-д хVрэх, болох
to sit down	суух
to wonder at	-д гайхуулах
to depend (up) on	-д найдах
to care for	-ыг халамжлах
to surrender	эрхэнд орох
to happen	болох, тохиолдох
to turn to	-д зориулагдах
to be mistaken	алдах, эндэх
to rejoice	баярлах, баясах
to complain of	тухай гомдох, хэлэх
to bow to	-д мэхийх
to be glad to, of	-д баярлах
to differ from	-аас ялгарах
to rise	босох, өндийх
to be ashamed of	-аас ичих, зовох
to long for	-ыг санах, VгVйлэх
to apply to	-д зориулах

VйлдVVлэх Vйл Vгс

Зарим нэг эс тусах Vйл Vгс мөн тусах Vйл Vгийн VVргээр хэрэглэгддэг ба тэгэхдээ VйлдVVлэх утга илэрхийлдэг.

унах	to drop	унагах
өсөх,ургах	to grow	ургуулах
гVйх	to run	гVйлгэх
зогсох байх	to stand	тавих
нисэх	to fly	нисгэх
буцаж ирэх	to return	буцааж өгөх
буух, доошлох	to sink	буулгах, доошлуулах

 

Жишээ нь : The ball dropped. - Бөмбөг унав. ; He dropped the ball. - Тэр бөмбөгийг унагав.

Анхаар! VйлдVVлэх Vйл Vгс нь мөн Vйлдэгдэх хэв (Passive) VVсгэдэг. Жишээ нь :
the captain decided to sink the ship - - the ship was sunk by the captain.

 

 

 

 

ХЭЛЦ VЙЛ VГ (Phrasal verbs)

Өөр Vгтэй хоршиж нэг утга санааг илэрхийлдэг Vйл Vгсийг хэлц Vг гэдэг ба орчин цагийн англи хэлэнд гол төлөв угтвар Vг юм уу Vйл хавсралтай хоршиж утга санааг илтгэдэг.
Анхаар : Ардаа угтвар Vгтэй хэрэглэгддэг Vйл Vгээс хэлц Vйл Vг нь ялгаатай. Хэрэв what? when? where? гэх мэт асуултанд хариулагдаж байвал хэлц Vйл Vг биш юм.
Жишээ нь : give away - бэлэглэх, тарааж өгөх ; give up - болих, хаях ; look after - харах, халамжлах ; look for - эрэх, хайх ; look out - шагайх гэх мэт

Хэлц Vйл Vгийг Vндсэн гурван төрөлд хувааж Vздэг.

I . Vйл Vг + Vйл хавсрал (verb + adverb)

	a) Vйл Vг нь эс тусах бол тусгагдахуун гишVVнгVй байна. Жишээ нь : My parents get up very early. - Аав, ээж хоёр их эрт босдог.
	б) Vйл Vг нь тусах бол тусгагдахуун нь хэлц Vйл Vгийн өмнө юм уу хойно байрлана. Жишээ нь: The man called back his words. - Тэр хVн хэлсэн Vгээ буцаав.

II . Vйл Vг + угтлага (verb + preposition) :

Угтвар Vгс нь ямагт тусгагдахуунтай байдаг тул энэ төрлийн Vйл Vгс нь ямагт тусгагдахуунтай байна. Жишээ нь : I am looking for my passport - Би паспортоо хайж байна. I rely on her. - Би тVVнд найдаж байна. She asked me for help. - Tэр надаас тусламж гуйв.

III . Vйл Vг + Vйл хавсрал + угтлага (verb + adverb + preposition) :

Энэ төрлийн хэлц Vйл Vг нь Vйл Vг + Vйл хавсрал болон Vйл Vг + угтлага гэсэн төрлVVдийн аль алиных нь шинжийг агуулсан байна. Жишээ нь : Let's go on with our lesson. - Одоо хичээлээ VргэлжлVVлцгээе. You should lead up to the exams. - Та нар шалгалтандаа аажмаар бэлтгэх хэрэгтэй.

 

 

УГТВАР VГ (The preposition)

Англи хэлний нэр Vг нь тийн ялгалын утгыг Саксоны хамаатуулах болон Заахын тийн ялгалын өмнөх Өгөх оршихын тийн ялгалаас бусад тохиолдолд Vйл Vгээс гадна угтвар Vгийн тусламжтайгаар монгол хэлний 7 тийн ялгалтай дVйцэх утгыг гаргаж өгдөг.

Орон байр заах угтвар Vг (Prepositions of Place)

english	mongolian	example
on	дээр	on the house	байшин дээр
in	дотор	in the house	байшин дотор
at	дэргэд, дотор, дээр	at the house	байшингийн дэргэд
over	дээр, дээгVVр	over the house	байшин дээгVVр
near	ойролцоо	near the flat	байрны ойролцоо
in front of	өмнө, нVVрэн талд	in front of the flat	байрны өмнө
behind	цаана, ар талд	behind the flat	байрны ар талд
across	хөндлөн	across the street	гудамж хөндлөн
through	нэвт, шувт, -аар	through the window	цонхоор, цонх нэвт
between	хооронд, завсар	between the vases	ваарнуудын хооронд
among	дунд	among the students	оюутнуудын дунд
around(round)	дэргэд, тойроод	around the table	ширээг тойроод
atop	орой дээр, дээр	atop his head	тVVний толгой дээр
beneath	дор, доор	beneath the tree	модны дор
beside	дэргэд, хажууд	beside the house	байшингийн хажууд
beyond	цаана, нөгөө талд	beyond the building	байшингийн нөгөө талд
by	дэргэд, ойр, хажууд	by the river	голын дэргэд
nearby	ойр, ойрхон	nearby the flat	байрны ойр
within	дотор	within the city	хотын дотор
under (below, beneath)	дор, доор	under the house	байшин доор

Чиглэл заах угтвар Vг (Prepositions of Direction)

english	mongolian	example
to	-руу, -д, -т	to the house	байшин руу
into	-руу, -д, -т(дотогш)	into the house	байшин руу(дотогш)
out of	-аас (гадагш чиглэл)	out of the house	байшингаас
round	тойрон	round the house	байшинг тойрон
from	-аас	from the flat	байрнаас
over	дээгVVр	over the city	хотын дээгVVр
along	дагуу, тууш	along the river	голын дагуу
towards(toward)	руу, . . .-ны чиглэлд, зVг, тийш, өөд	towards the house	байшингийн зVг

Цаг хугацаа заах угтвар Vгс (Prepositions of Time)

english	mongolian	example
on	-д, -т (өдөр)	on Saturday	Бямба гаригт
		on May 11	5 сарын 11-нд
		on week days	ажлын өдрVVдэд
in	-д, -т, дараа	in March	3-р сард
		in 2002	2002 онд
`		in summer	зун(д)
		in the morning	өглөө(д)
		in an hour	цагийн дараа
		in a day	нэг өдрийн дараа
		in 4 months	4 сарын дараа
		in 5 years	5 жилийн дараа
at	-д, -т (цаг)	at 7 o'clock	7 цагт
		at first	эхэндээ
		at the beginning	эхээр
by	гэхэд (тодорхой хугацаа)	by 3 o'clock	3 цаг гэхэд
since	-аас хойш	since 1997	1997оноос хойш
		since 1 o'clock	1 цагаас хойш
for	турш	for an hour	нэг цагийн турш
		for 5 months	5 сарын турш
during	Vед, турш	during the lesson	хичээлийн Vед
before	өмнө, урьд	before the lesson	хичээлийн өмнө
		before lunch	Vдийн ундны өмнө
after	дараа	after the lesson	хичээлийн дараа
		after 3 years	3 жилийн дараа
till, until	хVртэл	till June	6-р сар хVртэл
		until I come back	намайг эргэж иртэл
from . . . till	. . . аас. . . хVртэл	from 2 till 4 o'clock	гурваас дөрвөн цаг хVртэл
last	өнгөрсөн	last night	өнгөрсөн шөнө
		last month	өнгөрсөн сард
next	дараагийн	next week	ирэх долоо хоногт
		next month	ирэх сард
		next April	ирэх 4 сард
ago	өмнө, урьд	a day ago	нэг өдрийн өмнө
		a month ago	сарын өмнө
		at the ago of 21	21 насандаа
around	орчимд	at around 10 o'clock	10 цагийн орчимд
between	хооронд	between one and two o'clock	нэгээс хоёр цагийн хооронд

 

 

 

 

 

 

 

ХОЛБООС VГ (The conjunction)

Холбоос Vг нь бие даасасн Vг өгVVлбэрVVдийг холбох VVрэгтэй ба холбоос Vгийн дараах төрлVVд байдаг.

I . ЗэрэгцVVлэх (Co-ordinating Conjunctions) :

english	mongolian
and	ба, бөгөөд, харин
neither . . . nor	. . . ч биш
as	тэгэх, ингэх Vедээ
both . . . and	аль аль нь, . . . ч тэр
whereas	гэтэл, харин
or	буюу
as well as	мөн тVVнчлэн
not only . . .but also	зөвхөн . . . төдийгVй, мөн тVVнчлэн
but	гэвч
while	-х зуур, хооронд
either . . . or	эсвэл

Жишээ нь : I and my brother - ах бид хоёр
He is small but strong. - Тэр жижиг гэвч хVчтэй.
He can't (either)read or write. - Тэр уншиж бичиж чаддаггVй.
I know both you and your friend. - Би чамайг ч чиний найзыг ч мэднэ.

II . Захируулах (Subordinating Conjunctions):

english	mongolian
that	гэж
till (until)	хVртэл, болтол
because	учир нь, яагаад гэвэл
lest	. . . -гVйн тулд
though, although	хэдийгээр . . . боловч
before	ээс өмнө
where	хаана, хаашаа
if	хэрэв
when	. . . Vед, -хад(4)
unless	-гVй л бол
for	тул, учир
if weather	уу(2), . . . ууь VгVй юу
while	Vед
since	аас хойш, учраас, тул
in order that	. . . -ын тулд, . . . сан(4) байхын тулд
provided (that)	(гэсэн) нөхцөлд
as soon as	-магц(4), -нгуут(2) (хугацаа)
as long as	зөвхөн, -х тохиолдолд
as	тул, учир, Vед, -хад(4)
supposing	хэрвээ . . .сан(4) бол
after	-аас(4) хойш
wherever	хаана ч, хэзээ ч
so that	тулд, гэж
in case	-бал, -вал, хэрэв, -ж магадгVй тул

зэрэг холбоосыг харьцуулах холбоос (comparative conjuctions) гэдэг ба холбоос Vг нь өгVVлбэрт Vндсэн утгаа хадгалж бие даасан гишVVний VVргээр орж байвал холбох Vгс (conjunctive words) гэдэг.
Хэрэв өгVVлбэрт Vндсэн утгаа алдах тохиолдолд холбоос Vгийн VVргээр орно.

Холбох Vг	Холбоос Vг
I know who lives in this house.	The man who lives in this house works in a bank.
Энэ байшинд хэн амьдардгийг би мэднэ.	Энэ байшинд амьдардаг хVн банкинд ажилладаг.

 

 

 

 

ДVРЭМ БУС VЙЛ VГ (Irregular verbs)

	English			Mongolian
	Эс тухайлах хэлбэр (Indefinite infinitive)	Жирийн өнгөрсөн цаг (Simple past)	Өнгөрсөн цагт нөхцөл Vйл Vг (Past participle)
I . Нэг хэлбэрийн
	bid	bid	bid	гуйх хVсэх
	burst	burst	burst	дэлбэрэх, тэсрэх
	cast	cast	cast	орхих, хаях
	cost	cost	cost	Vнэтэй байх
	cut	cut	cut	хэрчих, огтлох
	hit	hit	hit	цохих, дэлсэх
	hurt	hurt	hurt	бэртэх, гэмтэх
	let	let	let	зөвшөөрөх, орхих
	put	put	put	тавих
	read	read	read	унших
	set	set	set	байрлуулах, суух
	shed	shed	shed	урсгах
	shut	shut	shut	хаах, таглах
	spread	spread	spread	дэлгэрэх, тархах
II . -t төгсгөл авдаг
	bend	bent	bent	муруйх, матах
	build	built	built	барих, байгуулах
	burn	burnt	burnt	шатаах, тVлэх
	dream	dreamt	dreamt	зVVдлэх, мөрөөдөх
	dwell	dwelt	dwelt	оршин суух, нутаглах
	lean	leant	leant	налах, тVших
	learn	learnt	learnt	сурах, судлах
	lend	lent	lent	зээлVVлэх, зээл өгөх
	mean	meant	meant	гэх, дурдах
	send	sent	sent	илгээх, явуулах
	smell	smelt	smelt	Vнэрлэх
	spell	spelt	spelt	Vсэглэх, холбох
	spend	spent	spent	(цаг) зарах, өнгөрVVлэх
	spoil	spoilt	spoilt	эвдрэх, гэмтэх
III . Vндсэн эгшиг богиносох
	bleed	bled	bled	цус гарах
	breed	bred	bred	тэжээх, өсгөх
	creep	crept	crept	мөлхөх
	deal	dealt	dealt	эрхлэх, хариуцах
	feed	fed	fed	тэжээх
	feel	felt	felt	мэдрэх, мэдэх
	flee	fled	fled	оргох, буруулах
	keep	kept	kept	хадгалах
	kneel	knelt	knelt	сөгдөх, сөхрөх
	lead	led	led	хөтлөх, удирдах
	leave	left	left	орхих, Vлдээх
	light	lit	lit	ноцоох, асаах
	meet	met	met	уулзах
	sleep	slept	slept	нойрсох, унтах
	sweep	swept	swept	шVVрдэх
	weep	wept	wept	уйлах, гашуудах
IV . Vндсэн эгшгийн бусад өөрчлөлтVVд
	bring	brought	brought	авчрах
	buy	bought	bought	худалдан авах
	catch	caught	caught	барих
	have	had	had	-тай байх, -тай
	hear	heard	heard	сонсох
	lay	laid	laid	хэвтэх, тавих
	lose	lost	lost	алдах, гээх
	make	made	made	хийх, Vйлдэх
	pay	paid	paid	мөнгө өгөх, төлөх
	say	said	said	хэлэх, өгVVлэх
	seek	sought	sought	эрэх, хайх
	sell	sold	sold	худалдах, зарах
	teach	taught	taught	багшлах
	tell	told	told	тайлбарлах, хэлэх
	think	thought	thought	бодох, санах
V . Гурван өөр эгшиг
	arise	arose	arisen	өөдлөх, өндийх, босох
	begin	began	begun	эхлэх, VVсэх
	drink	drank	drunk	уух, залгих
	drive	drove	driven	жолоодох, хөөх
	fly	flew	flown	нисэх
	ride	rode	ridden	унаа унах
	ring	rang	rung	хангинах, дуугарах
	rise	rose	risen	босох, дээшлэх
	sing	sang	sung	дуусах
	sink	sank	sunk	шингэх, живэх
	spring	sprang	sprung	Vсрэх, харайх
	swim	swam	swum	усанд сэлэх
	write	wrote	written	бичих
VI . Одоо цаг болон
	beat	beat	beaten	цохих, жанчих
	become	became	become	болох, хувирах
	bid	bade	bidden	хVсэх, гуйх, урих
	blow	blew	blown	Vлээх
	come	came	come	ирэх
	draw	drew	drawn	зурах, дVрслэх
	eat	ate(eat)	eaten	идэх, зооглох
	fall	fell	fallen	унах, ойчих
	forbid	forbade	forbidden	хорих, хориглох
	forgive	forgave	forgiven	шилжVVлэх, өршөөх
	give	gave	given	өгөх
	grow	grew	grown	ургах, өсөх
	know	knew	known	сэдэх, ухаарах
	mistake	mistook	mistaken	алдах, эндэх
	run	ran	run	давхих, гVйх
	see	saw	seen	харах, Vзэх
	shake	shook	shaken	сэгсрэх
	slay	slew	slain	алах
	take	took	taken	авах, барих
	throw	threw	thrown	хаях, орхих
VII . Өнгөрсөн цаг болон өнгөрсөн цагт нөхцөл Vйл Vг нь адилхан эгшигтэй
	awake	awoke	awoke(awaked)	сэрэх
	bear	bore	borne	төрөх
	bind`	bound	bound	уях, боох, хVлэх
	bite	bit	bitten	хазах, зуух
	break	broke	broken	эвдэх, хэмхлэх
	choose	chose	chosen	шилэх, сонгох
	cling	clung	clung	наалдах, зуурах
	dig	dug	dug	малтах, ухах
	fight	fought	fought	тэмцэх, тулалдах
	find	found	found	олох
	forget	forgot	forgotten	мартах
	freeze	froze	frozen	хөлдөх
	get	got	got	авах, хVрч очих
	hang	hung	hung	өлгөх, дVVжлэх
	hide	hid	hidden	нуугдах
	hold	held	held	барих, атгах
	lie	lay	lain	хэвтэх
	shine	shone	shone	гэрэлтэх, гийгVVлэх
	shoot	shot	shot	харвах, буудах
	sit	sat	sat	суух
	speak	spoke	spoken	ярих, өгVVлэх
	spin	spun	spun	ээрэх
	spit	spat	spat	нулимах
	stand	stood	stood	зогсох
	steal	stole	stolen	хулгайлах
	stick	stuck	stuck	хатгах, наах
	sting	stung	stung	хатгах, хэлхэх
	strike	struck	struck	цохих, тогших
	swear	swore	sworn	тангараглах
	swing	swung	swung	савлах, дVVжигнэх
	tear	tore	torn	сэмрэх, урагдах
	wear	wore	worn	өмсөх, зVVх
	win	won	won	хожих, дийлэх
	wring	wrung	wrung	мушгих, базах
VIII . Сул хэлбэрийн дараах өнгөрсөн цаг
	mow	mowed	mown	өвс хадах
	sew	sewed	sewn	оёх, хадах
	show	showed	shown	VзVVлэх
	sow	sowed	sown	тарих, тариалах
	strew	strewed	strewn	энд тэнд хаях, цацах
IX . Онцгой Vндсэн хэлбэрVVд
	do	did	done	хийх, Vйлдэх
	go	went	gone	явах, одох
	be	was	been	байх, юм, мөн, бол